"Πρώτη Απόπειρα" | Η κατάθεση ψυχής του κρατούμενου Αλέξανδρου Β. μέσω της ποιητικής του συλλογής

Ήρθε ο Αύγουστος, ο μήνας των διακοπών, της θάλασσας, της ξεκούρασης. Για μένα η 1η Αυγούστου 2020 ήταν μια ξεχωριστή και συγκλονιστική μέρα μιας και είχα την χαρά και την τιμή να παραβρεθώ στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού (ΨΚΚ), με αφορμή την εκδήλωση για την ποιητική συλλογή του κρατούμενου, Αλέξανδρου Β.

Ο Αλέξανδρος ήταν παρών, συγκινημένος, ήρεμος, σκεπτικός ... ωστόσο μπόρεσα να διακρίνω μια λάμψη στο βλέμμα του που δήλωνε κρυφή χαρά και μαρτυρούσε την ανάγκη του να μοιραστεί και να ακουστεί. Ο Αλέξανδρος Β., είναι έγκλειστος του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού εδώ και 20 χρόνια και αυτή η εκδήλωση, βασίζεται, όπως επισήμανε ο υπεύθυνος της εκδήλωσης Στάθης Γράψας, «στην ουσιαστική αγάπη για τον συνάνθρωπό μας όπου και να βρίσκεται και εκδηλώνεται με τον πιο απλό τρόπο ˙ με την παρουσία του καθενός και την αναγνώριση του έργου του Αλέξανδρου. Μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και των θεατρικών σκηνών, μέσα από την εκδήλωση αυτή, η φωνή του Αλέξανδρου θα ακουστεί από καταξιωμένους ηθοποιούς που καλούνται να ερμηνεύσουν - απαγγείλουν ίσως το πιο δύσκολο ρόλο που έχουν αναλάβει.»

Η αίθουσα ήταν αρκετά μεγάλη, φωτεινή και πέρα από τις σιδερένιες πόρτες με τα κάγκελα σε δύο σημεία, δεν είχες την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε φυλακή.

Κάποιοι κρατούμενοι προσκεκλημένοι από τον Αλέξανδρο κάθονταν από τη μια πλευρά της αίθουσας, κι ένα μικρό τοιχάκι χώριζε τον υπόλοιπο χώρο, όπου βρισκόταν ο ίδιος, περικυκλωμένος από άτομα από τον χώρο της τέχνης,  την υπεύθυνη της κοινωνικής υπηρεσίας στο ΨΚΚ, Βάσω Φραγκαθούλα, την κοινωνική λειτουργό και εικαστική θεραπεύτρια Άλκηστη Μπούρα, την επιμελήτρια της έκδοσης της ποιητικής συλλογής του Αλέξανδρου, Δήμητρα Σταύρου, τον Στάθη Γράψα σκηνοθέτη και εμψυχωτή με μακροχρόνια δράση θεατρικών εργαστηρίων σε σωφρονιστικά ιδρύματα κ.α.που ήταν εκεί για να τιμήσουν τον Αλέξανδρο.

Με τη φωτογραφική μηχανή στο χέρι κινούμουν σε όλο τον χώρο για να συλλάβω τα μοναδικά συναισθήματα όλων όσων παρευρίσκονταν σε αυτό το ξεχωριστό συμβάν.

 

 

Την εκδήλωση άνοιξε ο κ. Πολύκαρπος Μπίλιος, αναπληρωτής Διευθυντής του ΨΚΚ,καλοσωρίζοντας όλους εμάς  και δίνοντας  στη συνέχεια το λόγο στην

 

 

 

 

 

 

 

κα Βάσω Φραγκαθούλα για τον δικό της χαιρετισμό που σφραγίστηκε με ένα μήνυμα του Αλέξανδρου:«Να αφήσετε τον εαυτό σας  ελεύθερο να εκφραστεί, να δημιουργείτε  και  να γνωρίζετε καινούργια πράγματα».

 

 

Σε σύγκριση με την προηγούμενη εκδήλωση στις 7 Μαρτίου 2020 στον Τεχνοχώρο Φάμπρικα είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω και τους κρατούμενους, οι οποίοι παρακολούθησαν με σεβασμό και προσήλωση τους διάφορους καλλιτέχνες που απήγγειλαν, ο καθένας με τον δικό του μοναδικό τρόπο τα συγκλονιστικά ποιήματα του Αλέξανδρου.

 

 

 

 

Ο Στρατής Λιάτσος ήταν για μια ακόμη φορά ο μουσικός επί σκηνής προσφέροντας με κάθε νότα της κιθάρας του μια μαγική ατμόσφαιρα.

 

 

 

Στη συνέχεια ο Στάθης Γράψας κάνοντας μια εισαγωγή για την εκδήλωση ανέφερε ότι συνεργάζεται με τον Αλέξανδρο από τον Σεπτέμβρη του 2017 όταν ο ίδιος συμμετείχε στις πρόβες για ένα θεατρικό έργο τον "Μαρμαρωμένο Χρόνο" το οποίο και οδήγησε τον Αλέξανδρο να ανοίξει το παράθυρο της ψυχής του μέσω της ποίησης. Έκλεισε λέγοντας ότι τον θαυμάζει για τη δύναμη που έχει, που συνεχίζει να παλεύει με αξιοπρέπεια και πείσμα, προσπαθώντας να εξιλεωθεί μέσα από την Τέχνη.

Ήρθε και η σειρά του Αλέξανδρου Β. να ευχαριστήσει όλους τους παρευρισκόμενους και να απαγγείλει το πρώτο ποίημα, "Η Φορεσιά"

«Πήρ' απ' τη γή τα χρώματα κι από το τόξο του ουρανού

δυο στάλες απ'τα αρώματα της λεμονιάς και του καπνού

και σου'ραψα μια φορεσιά μα σ'αγκαλιάζει το κορμί

μέσα στην κοσμοχαλασιά στον Έρωτα μιάν αφορμή.»(...)

Ένας συγκρατούμενός του, θέλησε να πει δυο λόγια: «Είμαι υπερβολικά συγκινημένος. Ένα μεγάλο μπράβο στον Αλέξανδρο που μέσα στις συνθήκες της φυλακής βρήκε την δύναμη και το κουράγιο να συγγράψει αυτά τα ποιήματα, κι ευχαριστώ τους καλεσμένους που είναι σήμερα εδώ για να απαγγείλουν τα ποιήματά του δίνοντας μας το μήνυμα της αισιοδοξίας ότι έξω εκεί στην κοινωνία, μας σκέφτονται και μας αγαπάνε, όπως και περιμένουν την επανένταξή μας στην κοινωνία. Ευχομαι σε όλους τους κρατούμενους καλή λευτεριά, γρήγορα στο σπίτι τους και στην οικογένειές τους. Σας ευχαριστώ πολύ.»

 

 

 

Η φωνή του έσπαγε σε κάθε του λέξη όσο μιλούσε για τον Αλέξανδρο εκφράζοντας όμως με αυτό τον τρόπο και τα προσωπικά του συναισθήματα. Όλο το κοινό, κρατούμενοι και καλεσμένοι ξεσπάσαμε σε χειροκροτήματα.

 

 

 

 

Η κα Σταύρου πήρε τον λόγο κι όπως την προηγούμενη φορά, έδωσε έμφαση στη σχηματισμένη μορφή  των ποιημάτων του Αλέξανδρου, στον νοηματικό τους στόχο, στην μουσικότητα και στο ρυθμό τους, που οφείλονται στην εμπειρία πόνου, ασθένειας και απώλειας που βαστάει μέσα του, αλλά και που εκείνος επέλεξε αυτή η εμπειρία να τον πάει παραπέρα. 

 

 

Η Άλκηστις Μπούρα, που γνωρίζει τον Αλέξανδρο μέσα από την ομάδα εικαστικής θεραπείας που προσφέρει χρόνια στις φυλακές, εστίασε στον σπουδαίο ρόλο που έχει η τέχνη στη ζωή ενός κρατουμένου ενεργοποιώντας τον με τέτοιο τρόπο ώστε να αντέξει την οδύνη.

 

 

 

Συγκεκριμένα είπε:  "Στη ρίζα κάθε δημιουργικής διαδικασίας υπάρχει ένα τραύμα, ένα πένθος. Η τέχνη αποτελεί μια συνθήκη ελευθερίας μέσα σε ένα πλαίσιο στέρησής της. Έναν τρόπο ενεργοποίησης της σκέψης και της δημιουργικότητας μέσα σε ένα περιβάλλον αδράνειας."  Έκλεισε μιλώντας για την "πολυδιάστατη και πλούσια ποιητική του έκφραση όπως και για την σπάνια γλυκύτητα και τρυφερότητα" που αναδύουν οι στίχοι του.  

 

 

 

 

Οι άνθρωποι του καλλιτεχνικού χώρου, ο καθένας με τη σειρά του σηκώθηκε για να απαγγείλει τα ποιήματα που είχε επιλέξει ο ίδιος από την συναρπαστική συλλογή ποιημάτων του Αλέξανδρου.

(...) «Μα σπάω το παλιόγυαλο κομμάτια

κι ας φέρει εφτά χρόνια γρουσουζιά

για να μην καθρεφτίζει άλλο τα μάτια,

που ράγισαν τη δόλια μου καρδιά.» (...)

από το ποίημα "Καθρέφτης Βενετσιάνικος" που διάβασε ο Γιάννης Μπέζος με την αμεσότητα και τον επαγγελματισμό που τον διακατέχουν.

Μεταξύ των καλλιτεχνών  βρίσκονταν και τρεις ηθοποιοί οι οποίοι αγαπήθηκαν πολύ από το ελληνικό κοινό τον τελευταίο χρόνο, χάρη στην εκπληκτική τους ερμηνεία στη σειρά "Άγριες Μέλισσες".

(...)«Μα όσο μακριά κι αν έφτασα

κι απ'όσους δρόμους πέρασα

κι αν σ'εψαξα κι αν σ'έχασα

ποτέ δεν σε ξεπέρασα» (...) από το ποίημα "Το αντίο" που απήγγειλε ο Γιώργος Ηλιόπουλος ηθοποιός και θεατρικός συγγραφέας, όπως και  μας ταξίδεψε  μέσα από τους στίχους ενός άλλου ιδιαίτερου ποιήματος: "Το Βαρύ Ζεϊμπέκικο":

(...)«Ζεϊμπέκικο της φυλακής τη νύχτα

παραγγελιά

τα βήματα πάνω στα καρδιοχτύπια

και ταπεινά

βήμα το βήμα ενοχές και πόνους

τους ακουμπά

σ'ενός μυαλού τους μέσα διαδρόμους

και τους ξεχνά.» (...)

Οι λέξεις του κάθε στίχου ηχούσαν μέσα μου ρυθμικά, σαν μια γροθιά που δέχεσαι ξανά και ξανά...

«Εγώ δεν πέφτω

Για να κοιμηθώ,

Πέφτω για να ονειρευτώ..

Έτσι που'γινε η ζωή μου πια,

Χωρίς νόημα

Χωρίς σκοπό,

Δεν πέφτω για να κοιμηθώ

Κοιμάμαι για να ζήσω.»

Ο Αλέξανδρος Καλπακίδης, παρών και στην προηγούμενη εκδήλωση στη Φάμπρικα, μετά το ποίημα "Κοιμάμαι για να ζήσω" απήγγειλε το "Μετά θάνατον". Μέσα από τους στίχους ένιωσα να αναβλύζει η δραματική ανησυχία του Αλέξανδρου Β. μιας κοινωνικής αλήθειας .

 «Κανείς δεν θα πει:

Μα άξιζε κάτι παραπάνω.

Μετά θάνατον

Όλοι θα πουν:

Επιτέλους, ησύχασε»

 

 

 

Το κοινό ήταν βουβό...ήθελα να σπάσω την σιωπή και να ουρλιάξω: Αλέξανδρε, είμαστε πολλοί αυτοί που θα σε θυμομαστε γιατί είσαι "κάτι παραπάνω", γιατί η καρδιά σου δεν είναι «τρύπιο λαϊνι», αλλά πάλλεται γεμάτη ζωή!

 

 

Ο Λεωνίδας Κακούρης με την χαρακτηριστική του βαθιά και ήρεμη φωνή  μας διάβασε το "Για στάσου":

«Για στάσου!

Εγώ'μουνα για σένα η γιατρειά σου

και τώρα με πετάς σαν αποτσίγαρο,

για στάσου!

Εσύ μου 'χες χαρίσει την καρδιά σου,

γιατί μ'αφήνεις μες στ'απομεσήμερο;»

Μια κραυγή του ανθρώπινου πόνου, ένα παράπονο βαθύ που σε ακολουθεί σε όλη σου τη ζωή.

Ακολούθησε ο Παναγιώτης Καλαντζόπουλος  με το "Ενώπιος ενωπίω":

«Πριν από σας

Με είχα καταδικάσει εγώ (..)

Σε σας άφησε

Μόνο την εκτέλεση

Αμήν.»

Η συνείδησή μας είναι πάντα αυτή που μας καταδικάζει πρώτη και ας "γλιτώνουμε" πολλές φορές από την "δίκη".

 

 

 

 

Στη συνέχεια ο Φίλιππος Σοφιανός επισήμανε την αξιέπαινη δουλειά του Αλέξανδρου Β. Συγκεκριμένα αναφέρθηκε σε γνωστούς παγκοσμίου ποιητές που για να εμπνευστούν ατενίζαν τον ορίζοντα,βρίσκονταν μπροστά σε μια ανατολή, σε μια θάλασσα, σ' ένα βουνό... Ο Αλέξανδρος Β. δεν είχε παρά ένα κελί χωρίς παράθυρα. Όλος του ο οίστρος πηγάζει αποκλειστικά από τα βάθη της ψυχής του και αυτό και μόνο τον κάνει ξεχωριστό. Απήγγειλε το "Δεν χάνεις τίποτα" που ξεκινάει:

 

 

 

 

 

 

"Δεν υπάρχει

Τίποτα χειρότερο

Από το να μην έχεις

Να χάσεις τίποτα.» (...)

και τελειώνει:

«Τώρα δεν έχω να χάσω τίποτα

Αλλά δεν μπορώ και να αγγίξω τίποτα

Γιατί ό,τι αγγίζω

Το χαλάω εγώ τώρα πια.»

 

 

 

 

Ακολούθησαν η Ναταλία Τσαλίκη,

 

 

 

 

 

 

η Λουκία Πιστιόλα,

 

 

 

 

 

 

 

 

 

η Αγγελική Ξαρχάκου,

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ο Τάσος Γιαννόπουλος,

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ο Έκτορας Λιάτσος.

 

 

 

 

 

Ακούστηκαν ακόμα αρκετά ποιήματα όπως το "Μάνα","Ο ψεύτης μάγκας", "Το κλάμα σου", "Πρίαμος στον Αχιλλέα", "Παραλλαγή σ'ένα μύθο", κ.α. Ο ήχος κάθε φωνής έντυνε τις λέξεις διαφορετικά και το ταξίδι γινόταν όλο και πιο συναρπαστικό.

Το αγαπημένο μου είναι το "Μου λείπεις".  Όσες φορές και να το διαβάσω λυγίζω. Αξίζει να το διαβάσει κάποιος ολόκληρο, γι' αυτό και δεν θα βάλω κάποιο απόσπασμα.  Όταν το άκουσα στην εκδήλωση δεν κατάφερα να συγκρατήσω τα δάκρυά μου. Ένα σπαρακτικό ποίημα, τόσο ζωντανό, τόσο αληθινό, μια βαθιά βουτιά στα ύδατα της ψυχής..

Φυσικά κι ο ίδιος ο Αλέξανδρος Β. σηκώθηκε πολλές φορές για να απαγγείλει ποιήματά από τη συλλογή του και ήταν συναρπαστικό να παρακολουθείς τους χρωματισμούς της φωνής του καθώς διάβαζε τους στίχους που ο ίδιος είχει γράψει, άλλοτε με πόνο, με θυμό, με πίκρα, με απελπισία, με τρυφερότητα ή με θλίψη.

«(...) Ρωτάς

αν μ'εχεις βάλει φυλακή

ή αν σε'χω πάρει δανεική

ή δίπλα μου κυρία;

Ρωτάς »(...)

Ερωτήματα, βασανισμοί του μυαλού...όταν βρίσκεσαι σε ένα κελί κάθε μέρα, ο χρόνος κυλάει τόσο αργά, οι σκέψεις παίρνουν τα ηνία και ο εγκέφαλος είναι έτοιμος να εκραγεί..

 

(...)« Ήταν βαρύ το φορτίο μας

Από παλιά

Τα καλά εξατμίζονται,

Συννεφάκια στον αχό της μέρας

Αυτό που μας βάραινε από παλιά

¨Ηταν η αιτία

Βαρύ το στίγμα» (...)

Οι ενοχές σου ροκανίζουν την ψυχή μέρα με τη μέρα, αναζητάς συγχώρεση, μετάνοια και κάποια χαρά. Η δημιουργική έκφραση κράτησε τον Αλέξανδρο Β. ζωντανό, ενεργό και του έδωσε δύναμη, κουράγιο κι ελπίδα..

«Λοιπόν, μολύβι και χαρτί

Ν'ακουμπήσω στη μνήμη μου

Γι'αλλη μια φορά.

Να θυμηθώ....να θυμηθώ

Ζω γιατί θυμάμαι »(...)

Ο κάθε στίχος έχει το δικό του άγγιγμα στην ψυχή, απαλό, σπαρακτικό, αφοπλιστικό, οργισμένο ή λυτρωτικό.

Ο Στάθης Γράψας , απήγγειλε το "Αγάπη σαν σκιά"

«Το ξέρω πως θα έρθεις όταν λείπω,

σκιά που θα γλιστρήσεις στη νυχτιά

και φεύγοντας στου ρολογιού τον χτύπο

μαχαίρι στη φτωχή μου την καρδιά.

Αγάπη αρρωστημένη,

που ψάχνεις για χαρά

στο πάθος χρεωμένη,

για σένα είν'αργα.» (...)

 

και το "Παρα-ξένος" που κορύφωσαν την εκδήλωση και που φόρτισαν ακόμη περισσότερο όλους εμας παρόντες, μέσα στην αίθουσα:

 

"«Ποτέ δεν είχα κάτι δικό μου

Κι η ζωή μου η ίδια σε άλλους ανήκε.»

(...)« Ήμουν ένας ξένος

Και για τον ίδιο μου τον εαυτό

Παρα-ξένος.....Παράξενος

Από παλιά» (...)

 

 

Ο κ. Γράψας, απευθυνόμενος στους κρατούμενους και στον Αλέξανδρο Β. έκλεισε λέγοντας ότι: «Πολλές φορές έχω την ψευδαίσθηση ότι έρχομαι και βοηθαώ, αλλά νομίζω εσείς  με βοηθάτε να έχω μια καλύτερη προοπτική στη ζωή μου, μου δίνετε την δύναμη ζωής που χρειάζεται για να συνεχίσει κάποιος σε όλες τις συνθήκες. Τη δύναμη ψυχής την βλέπουμε απέναντί μας. Αλέξανδρε σε ευχαριστούμε πολύ γι αυτό!»

 

 

Αλέξανδρε σε ευχαριστούμε όλοι, αλλά κι εγώ προσωπικά για όλα τα συναισθήματα που έβγαλες στην επιφάνεια. Μας υπενθύμισες αυτή την πολύχρωμη παλέτα που ο καθένας μας διαθέτει για να ζωγραφίσει το προσωπικό του μονοπάτι. Μπορεί να το μαυρίσει ή να το φωτίσει. Να δημιουργήσει νέα χρώματα μέσα από τα ξεθωριασμένα και να συνεχίσει τον δρόμο του με άλλη ματιά, αν ο ίδιος το επιλέξει. Σε θαυμάζω για τη στάση ζωής που κράτησες αλλά και που επιλέγεις μέσα από τα καλλιτεχνικά σου μονοπάτια να εξελίσσεσαι συνεχώς. Εύχομαι να επιλέγουμε πάντα να εστιάζουμε στην φωτεινή πλευρά αυτού του κόσμου και της ψυχής μας, μέσα από την τέχνη, αλλά κυρίως μέσα από την εσωτερική μας ησυχία ώστε να βαδίσουμε πρός έναν καλύτερο και συμπονετικό κόσμο.

Ευχαριστώ και πάλι τους Άλκηστη Μπούρα και Στάθη Γράψα για το αξιέπαινο έργο τους στις ελληνικές φυλακές και που χάρη σε εκείνους κατάφερα να ζήσω τέτοιες μοναδικές εμπειρίες όπως και όλους όσους συνέβαλαν για να πραγματοποιηθεί αυτή η πολύτιμη εκδήλωση προς τιμή του Αλέξανδρου Β.

"Η ζωή εξοντώνει και συντρίβει την ψυχή και η τέχνη σου θυμίζει ότι έχεις."

~Stella Adler~

Κείμενο - Φωτογραφίες: Μαρία Μιχαλινού