#MomAndTheCity Επιχείρηση Φοβίες // Ποιες φοβίες αντιμετωπίζουν τα παιδιά ανάλογα με την ηλικία τους - 8 προτάσεις βιβλίων για να τις "αγκαλιάσουμε"

Ένα απο τα άγχη μου με το κορίτσι είναι να μην υιοθετήσει τις φοβίες που κουβαλάω. Τις φοβίες που μου έβαλαν οι δικοί μου γονείς, κοινωνία και εαυτός μου στο δικό μου το κεφάλι. Στόχος μου είναι να γίνει ατρόμητη με σωστή αίσθηση του κινδύνου. Ένα τασκ δύσκολο θα έλεγε κανείς αφού καθημερινά βομβαρδιζόμαστε απο πληροφορίες που και μόνο η πληθώρα τους είναι ικανή να μας προκαλέσει ανασφάλειες, ακόμη και σε εμάς τους "μεγάλους".

Ανεξάρτητα όμως απο τους εξωγενείς παράγοντες υπάρχουν και κάποια πράγματα που διαμορφώνουν τον χαρακτήρα του παιδιού εκ των έσω και αυτοί δεν είναι άλλοι απο τους αναπτυξιακούς παράγοντες. Ο κάθε άνθρωπος δηλαδή σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες ανακαλύφθηκε πως αντίστοιχα με την ηλικία του περνάει συγκεκριμένα στάδια φοβιών.

Το να ξέρεις πως κάποια πράγματα είναι φυσιολογικά αναπτυξιακά στάδια είναι μία ανακούφιση. Σύμφωνα με την προσωπική μου εμπειρία εκεί που η Ιφιγένεια έτρεχε ανέμελη μέσα στα σκοτάδια στο σπίτι ξαφνικά άρχισε να το φοβάται και να αναφέρεται σε αυτό σαν να είναι κάτι φοβερό. Μου μιλάει για τέρατα, αλεπούδες και λιοντάρια στο σκοτάδι και θέλει να πηγαίνουμε μαζί σε διάφορα σημεία πιασμένες χέρι-χέρι. Στην αρχή προβληματίστηκα καθώς καθημερινά προσπαθώ να της εξηγώ πως στο σπίτι της είναι ασφαλής και πως τίποτα δεν μπορεί να την πειράξει σε αυτόν τον χώρο. (Ναι ναι υπάρχουν και κλέφτες και και και μα ακόμη πιστεύω πως δεν υπάρχει λόγος να της γεμίσω το κεφάλι με συμβουλές για εξωτερικούς κινδύνους. Κάθε ηλικία έχει τα δικά της.)

Στην αρχή κατηγόρησα τα παλιά παραμύθια (που μας λένε οι γιαγιάδες) με τον λύκο που ο κυνηγός τον ξεκοιλιάζει, που φυσάει και ρίχνει τα σπίτια απο τα γουρουνάκια και που γενικά όλοι τον κυνηγούν και όλους τους κυνηγάει. Τι βία πια κι αυτή με τα παλιά παραμύθια...

Έπειτα κατηγόρησα εμένα σκεπτόμενη πως κάτι μου έχει διαφύγει -κλασικές μαμαδίστικες τύψεις- τα φιλαράκια της που λένε μεταξύ τους για φαντάσματα, τέρατα και ό,τι άλλο τους έρθει στο κεφάλι και πριν προλάβω να βγάλω άκρη- μία μέρα οι φόβοι αυτοί είχαν εξαφανιστεί. Το κορίτσι δεν φοβόταν πια το σκοτάδι μα μπήκε στη ζωή μας η φοβία των άγνωστων θορύβων και συγκεκριμένα της βροντής...

Τί ήταν πάλι κι αυτό. Η Ιφιγένεια στεκόταν ακίνητη και σε κάθε ήχο με ρωτούσε τί είναι αυτός ο θόρυβος... και φυσικά στην ηλικία της η ακοή της είναι 100% ενεργή- καταλαβαίνετε πως οι ερωτήσεις δεν σταματούν όλη μέρα.

Σε αυτό το στάδιο λοιπόν και έχοντας διαβάσει διάφορα για τις φοβίες στην ανάπτυξη καταλήγω στο εξής. Οι φόβοι είναι φυσικό κομμάτι της ανάπτυξης ενός παιδιού και αναγκαίοι για να κατανοήσει καλύτερα το περιβάλλον του. (John Piacentini, Ph.D., director of the Childhood OCD, Anxiety and Tic Disorders Program at the University of California, Los Angeles).

Κάθε στάδιο ανάπτυξης συνοδεύεται απο άγχη και φοβίες απο φανταστικά τέρατα μέχρι ηλεκτρικές σκούπες. Ό,τι φαίνεται λογικό σε εμάς δεν είναι λογικό και για τα παιδιά άλλωστε.

Προτεραιότητα λοιπόν δεν έχει η άμεση εξάλειψή τους, άλλωστε αυτό μπορεί να έρθει και απο μόνο του κάποια στιγμή, μα να δείξουμε στα παιδιά τον τρόπο για να τις αντιμετωπίσουν μόνα τους με επιτυχία. Σύμφωνα με μελέτες λοιπόν όσο μεγαλώνουν τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν τις παρακάτω φοβίες.

Μωρά (0-18 μηνών)

Τα βρέφη έρχονται στον κόσμο με πλήρη άγνοια κινδύνων αλλά έντονο το ένστικτο της επιβίωσης. Οι φοβίες ξεκινούν ουσιαστικά στην ηλικία των 6 με 7 μηνών- όταν δηλαδή ξεκινούν να αναπτύσσουν μία μνήμη αναγνώρισης προσώπων. Όποιος δεν είναι η μαμά η ο μπαμπάς τους δημιουργεί ανασφάλεια. Ακόμη και ο μπαμπάς με καπέλο ή η μαμά με γυαλιά. Το μωρό που δίνεται απότομα απο τους γονείς του σε κάποιον άλλο που δεν γνωρίζει μπορεί να ξεκινήσει να κλαίει υστερικά. Πώς αντιμετωπίζεται λοιπόν σε τόσο μικρή ηλικία αυτή η φοβία; Μα με τον διάλογο φυσικά που μπορεί να κάνει θαύματα σε κάθε ηλικία. Εξηγούμε στο μωρό μας πως ο τάδε ή ο δείνα είναι αγαπητό μέλος της οικογένειας φιλικό πρόσωπο και σιγά-σιγά το ρωτάμε αν θέλει να πάει προς το μέρος του. Άν αρνηθεί δεν πιέζουμε ποτέ ούτε αρπάζουμε γιατί το σίγουρο είναι πως θα έχουμε τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα.

Απορροφητήρες, σεσουάρ, άτομα με γένια, με περίεργα μαλλιά, έντονοι θόρυβοι, μπαλόνια που σκάνε, μάσκες ή απότομες φωνές ακόμη και αν είναι για το κλασικό "πού είναι το μωράκι μου αχου το" μπορεί να τρομάξουν το παιδί και να ερμηνευτούν ώς απειλή. 

Ενορχηστρώστε το περιβάλλον σας εξηγήστε στο παιδί απο που προέρχονται οι θόρυβοι, ποιά είναι τα άτομα που το περιβάλλουν και με ήρεμη φωνή καθυσηχάστε το πως όλα είναι μια χαρά και πως το προστατεύετε εσείς και όλη η οικογένειά του.

 

Toddlers: 2-4 ετών- Οι αγαπημένοι μας ταραξίες

Κάπου στους 18 μήνες τα μωρά μας μεταμορφώνονται σε ένα περίεργο είδος μικρού ανθρώπου που στα αγγλικά λέγεται toddlers. Ό,τι ξέραμε μέχρι τότε αναιρείται και ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα πλάσμα θα έλεγε κανείς τρελούτσικο και αναποφάσιστο που μπορεί να σε τουμπάρει όσο και να σε εξοργίσει μέσα σε πέντε δευτερόλεπτα. Τί συμβαίνει όμως εδώ; Ας μου εξηγήσει κάποιος την μετάλλαξη αυτή παρακαλώ! 

Εδώ λοιπόν σε αυτήν την όμορφη ηλικία των δύο συμβαίνει το εξής. Το παιδί παλεύει μέσα του κάθε λεπτό για να ξεχωρίσει τί είναι πραγματικό και τί φαντασιακό. Ενώ του άρεσε ο Μίκι μόλις βλέπει κάποιον μασκαρεμένο Μίκι αρχίζει να ουρλιάζει σαν τρελό. Το μέγεθος είναι διαφορετικό και αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να διαχειριστεί. 

Την ίδια στιγμή τα δίχρονα αρχίζουν να είναι σε επιφυλακή για το τι συμβαίνει γύρω τους, παρατηρούν πιο πολύ, τρομοκρατούνται με πράγματα που πριν έκαναν αβίαστα και καθημερινά όπως πχ το μπάνιο, το λούσιμο, η κούνια, η τσουλήθρα. Γιατί σκέφτονται πράγματα μέσα τους που είναι τρομακτικά. 

Στο μπάνιο μπορεί να πνιγούν, στο λούσιμο να χάσουν τα μαλλιά, στην κούνια να γκρεμοτσακιστούν, φοβούνται να κοιμηθούν μόνα, η ντουλάπα κάτι κρύβει γενικά..., φοβούνται τις σκιές μα και τις αστραπές και άλλα πολλά που όσο σε εγρήγορση γονιός και να είσαι δεν μπορείς να τα προβλέψεις.

Σε αυτήν την ηλικία αρχίζουν να μη θέλουν και τα αυτοκίνητα. Κουράγιο γονείς αυτό το στάδιο θέλει υπομονή. Ειδικά με το καρεκλάκι το δέσιμο κτλπ είναι πολύ κουραστικό. Για όλες τις φοβίες των δύο, οι ειδικοί προειδοποιούν πώς τα παιδιά σε αυτήν την ηλικία μυρίζουν και διαισθάνονται το φόβο. 

Κοινώς αν δείχνετε κουλ και ήρεμοι και με τη συμπεριφορά σας παρουσιάζετε πως είναι παράλογοι οι φόβοι αυτοί -το πιο σίγουρο είναι πως το παιδί θα πειστεί και θα υιοθετήσει τη δική σας στάση απέναντι στα πράγματα. Άν τώρα είστε ανήσυχοι, φωνάζετε και δείχνετε νευρικοί η κατάσταση θα χειροτερέψει ασυζητητί.

Τέλος στα δύο είναι αποδεκτό να εκθέσετε το παιδί σε κάποιους απο τους φόβους του με ήρεμο και μαλακό τρόπο και φυσικά μέχρι εκεί που το αντέχει. Η υπερπροστασία σε αυτό το στάδιο τείνει να φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα απο το επιθυμητό που είναι η εξάλειψη παράλογων φοβίων. Άν πχ φοβάται τους δυνατούς θορύβους εξηγήστε απο που έρχεται ο θόρυβος. Κοφτά και απλά.  

5-7 ετών- Τα μεγάλα μωρά

Μπαίνουμε στην ηλικία που τα ανθρωπάκια αποκτούν μεγάλη κατανόηση του περιβάλλοντός τους μα και ακόμη πιο μεγάλη φαντασία. Σκιές, θόρυβοι, σύννεφα και άλλα μετατρέπονται σε τέρατα χωρίς πολύ προσπάθεια και άντε να τους το βγάλεις απο το μυαλό!

Άλλωστε τα προνήπια ξέρουν πια πως μπορεί να πάθουν κακό απο διάφορα πράγματα. 'Αλλο ένα πολύ σημαντικό που θέλει προσοχή απο τους γονείς είναι πως τα ανθρωπάκια μας στο σπίτι κρυφακούν, ό, τι και αν λέμε μένει στο κεφάλι τους και διαμορφώνεται σύμφωνα με τη δική τους αντιληπτική ικανότητα. Παραφράζεται κοινώς γιατί δεν πολυκαταλαβαίνουν κι ακριβώς αυτή η έλλειψη κριτικής σκέψης προκαλεί μία σύγχυση στο μυαλό. Πολύ αποπροσανατολιστική σε αυτό το στάδιο είναι και η τηλεόραση μα και οι φίλοι στον παιδικό σταθμό. Γι' αυτό θέλει συζήτηση και διάλογο καθημερινό.

Είναι σημαντικό να ξέρουμε τι φοβούνται τα παιδιά, ας μιλήσουμε μαζί τους χωρίς βιασύνες, Πχ Άν το παιδί φοβάται την βροντή δεν πρέπει να βιαστούμε να το καθησυχάσουμε μα πιο πολύ βοηθάει να του δείξουμε έναν τρόπο έτσι ώστε κάθε φορά που φοβάται να κάνει κάτι που το ηρεμεί. Μία δραστηριότητα όπως η ζωγραφική, μία κίνηση επαναληπτική όπως το να χτενίζει τα μαλλιά του ή να τραγουδάει ένα συγκεκριμένο σκοπό- ρυθμό, τραγούδι που αγαπά.

Η πρόκληση σε όλα αυτά είναι να ισορροπήσεις ανάμεσα σην αντίδραση και την υπεραντίδραση στους φόβους τον παιδιών. Ναί ποτέ δεν παραβλέπουμε ένα φόβο και φυσικά δεν τον περιγελάμε λένε ειδικοί μα η υπερπροσπάθεια για να το πείσετε πως όλα είναι καλά μπορεί να κάνει το παιδί να νομίζει πως υπάρχει πραγματικά κάτι για να φοβηθεί - όπως το να ψάχνετε συνέχεια για τέρατα κάτω απο το κρεββάτι θα το κάνει να πιστέψει πως υπάρχει λόγος γι'αυτό.

8-11 ετών -Απο μικροί στα βάσανα

Σε αυτό το στάδιο τα παιδιά έχουν αφήσει πίσω κάποιες φοβίες μα κάποιες άλλες καλά κρατούν. Το σκοτάδι πχ το φοβίζει ακόμη για ένα πιο συγκεκριμένο πια λόγο όχι απλά για ένα ακαθόριστο τέρας μα πιθανότατα για κάτι που είδε γύρω του, στο κινητό σας στο αιπαντ ή στην τηλεοραση. Γι' αυτό όσο μπορείτε μακριά απο τις "οθόνες" και αν δεν γίνεται πάντα ελέγχετε διπλά και τριπλά τι βλέπει το παιδί.

Εδώ λοιπόν έρχεται και ο φόβος πως κάτι άσχημο μπορεί να συμβεί στους γονείς. Και μπαίνει η άχαρη συζήτηση για την απώλεια το θάνατο και τη ζωή. Πολλά παιδιά φοβούνται και το δικό τους θάνατο χωρίς να καταλαβαίνουν τα ηλικιακά όρια.

Ονομάστε τους φόβους του με τους πιο απλούς όρους. Αφήστε τα ποιητικά -η γιαγιά θα φύγει (μα πού θα πάει...) μόνο να μπερδέψουν μπορούν. Εξηγήστε πως όταν κάποιος πεθαίνει το σώμα του σταματάει να λειτουργεί. Επιβεβαιώστε το πως είστε και οι δυο γονείς σε πολύ καλή φυσική κατάσταση υγιείς και δυνατοί και πως συνήθως οι άνθρωποι πεθαίνουν όταν είναι ηλικιωμένοι ή σε κάποιο ατύχημα ή απο κάποια βαριά αρρώστια. 

Σε αυτήν την ηλικία μπορεί να υπάρξουν φόβοι για φαντάσματα, σχολική αποτυχία, απαγωγή απο "κακούς" ανθρώπους -γι'αυτό και θέλει μεγάλη προσοχή η χρήση του χαρακτηρισμού "κακός" βαριά λέξη και δεν την χρησιμοποιώ προτιμώ να καταλάβει πως όλοι οι άνθρωποι είμαστε ικανοί και για το καλό και για το κακό. Όλα  θεωρώ πως είναι θέμα επιλογής εκτός απο περιπτώσεις ψυχικής αρρώστιας φυσικά -αλλά αυτές οι περιπτώσεις ανήκουν στις εξαιρέσεις.

12- 18 ετών -Ντροπές και κοινωνικός περίγυρος

Στο στάδιο αυτό οι φοβίες είναι κυρίως άγχη που έχει το παιδί για την εικόνα του. Φοβάται για την ασφάλειά του, για το πώς θα πάει στις σχολικές εργασίες, παρουσιάσεις, εκδηλώσεις -γι'αυτό και όλα αυτά δεν είναι ανάγκη να επιβάλλονται πιεστικά. Ας πούμε πως το παιδί μας είναι φύσει ντροπαλό αν πιεστεί να λάβει μέρος σε κάποια γιορτή μπορεί να νιώσει παραβίαση της προσωπικότητάς του. Ποιός ο λόγος να έρθει στη θέση αυτή... Άλλωστε σε αυτήν την ηλικία υπάρχει μεγάλη ανασφάλεια ως προς την εξωτερική τους εμφάνιση και γενικότερα την εικόνα τους. Ένα λεπτό ζήτημα που θέλει πολύ διάλογο και ενίσχυση της αυτοπεποίθησης γιατί πολλές φορές η έλλειψη αυτοσεβασμού οδηγεί σε μη κοινωνικές συμπεριφορές.

Φυσικά συνεχίζει να φοβάται τον θάνατο, το άγνωστο μέλλον, την κακοποίηση μα και γίνεται πιο ευαίσθητο απέναντι στα παγκόσμια ζητήματα που πλέον το αγγίζουν έντονα ψυχογνωσιακά.

Τα καλά νέα είναι πως το να φοβάται κανείς σημαίνει πως έχει ανθρωπιά. Όσο κι αν καθησυχάζουμε τα παιδιά μας πρέπει να έχουμε στην άκρη του μυαλού πως οι φόβοι αυτοί με αγάπη κάποιο πρωί θα εξατμιστούν.

Πολύ καλοί φίλοι σε όλο αυτό είναι φυσικά και τα βιβλία που υπάρχουν πολλά αξιόλογα στην αγορά για την αντιμετώπιση φοβιών ανάλογα με την ηλικία.

Εμάς ανά διαστήματα μας έχουν βοηθήσει τα παρακάτω βιβλία:

Ένα φως για τη νύχτα της Marie Voigt απο τις Εκδόσεις Ίκαρος

Γλυκιά ιστορία για την δύναμη που βρίσκουμε όταν αντιμετωπίζουμε τους φόβους μας και όμορφοι λόγοι που κάνουν χρήσιμο και όμορφο το σκοτάδι.

Τι μπορείς να κάνεις με μία ευκαιρία του Kobi Yamada απο τις εκδόσεις Λιβάνη

Μία ιστορία που μπορεί να εμπνεύσει τον καθένα -παιδί ή ενήλικα- να κυνηγήσει τα όνειρά του και να δέχεται τις ευκαιρίες σαν δώρα ζωής. Οι ευκαιρίες μπορεί να είναι τρομακτικές και να μας κάνουν να διστάζουμε μερικές φορές μα αν καταφέρουμε να προσπεράσουμε τους φόβους μας μπορεί να είναι η αρχή για κάτι απίστευτο!

Μία στάλα θάρρος του Νικόλα Κινέαρ απο τις εκδόσεις Μεταίχμιο

Ένα κουνελάκι διστακτικό ανακαλύπτει πως έξω απο το σπίτι του υπάρχει ένας κόσμος που περιμένει να τον ανακαλύψει. Δειλά δειλά ξεκινάει η περιπέτειά του στο δάσος που του δείχνει πόσο όμορφη είναι η ζωή όταν τη ζείς με ελευθερία σώματος και νου. Γιατί στη ζωή χρειάζεται που και που να έχεις μία στάλα θάρρος!

Φεγγαροπαιχνιδίσματα του Ανέστη Ποιράζη απο τις εκδόσεις Ίκαρος

Μία ασυνήθιστη πόλη με ανθρώπους που ξυπνούσαν το σούρουπο και έπεφταν για ύπνο την αυγή. Πρωτότυπο και τολμηρό με δώρο ένα σιντί με μουσική κλασική στο οποίο αφηγείται το παραμύθι η Μαριάννα Ρούκαλη. Ρομαντικό και γοητευτικό με μουσική που σε συνεπαίρνει ιδανικό για να μάθει στα παιδιά πως ό,τι δεν καταλαβαίνουμε η διαφέρει απο εμάς δεν χρειάζεται να είναι τρομακτικό.

Θα σ'αγαπώ ό,τι κι αν γίνει της Debi Gliori απο τις εκδόσεις Πατάκης

Ένα απο τα πιό όμορφα βιβλία που έχουμε διαβάσει στο οποίο θα ακούσεις για την ανεξάντλητη αγάπη της μαμάς, τις ανασφάλειες ενός μικρού παιδιού μα και την γλυκιά συμβουλή της μητέρας του που είναι αδύνατο να μην σε κάνει να συγκινηθείς. Μία ιστορία για τον θάνατο και τη ζωή.

Θετικοί γονείς ευτυχισμένα παιδιά της Rebecca Eanes απο τις εκδόσεις Πεδίο

Ένας οδηγός ανατροφής με τρυφερούς τρόπους για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης μα και την θετική καθοδήγησή του στην ζωή.

Το μικρό μου κουβαράκι της Μάρως Θεοδωράκη απο τις εκδόσεις Μίνωας

Μία ιστορία για να ξεπεραστεί η ανασφάλεια του παιδιού όταν περιμένει αδελφάκι. Τι είναι αυτό που θα έρθει, που θα πάει η αγάπη της μαμάς, τι θα πει αδελφάκι και άλλα πολλά σε ένα βιβλίο που παρουσιάζει με απλό τρόπο την αγωνία που νιώθουν τα παιδιά με τον ερχομό στο σπίτι ενός μωρού.

Τα φτερά του Νόρμαν του Τομ Πέρσιβαλ απο τις εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Νόρμαν ήταν πάντα φυσιολογικός, απολύτως φυσιολογικός… μέχρι που μια μέρα… έβγαλε φτερά! Μια φοβερή ιστορία που θα βοηθήσει τα μικρά παιδιά να μάθουν να τολμούν να είναι διαφορετικά και να έχουν το θάρρος να ακολουθούν τα δικά τους θέλω.

Αυτά φίλες/οι!

Εύχομαι ωραίους διαλόγους και πολλά σ'αγαπώ με τα παιδιά. Είναι οι μόνη μας ελπίδα να μας φερθούν ωραία στα γηρατιά!

Για περισσότερο Mom And The City facebook https://www.facebook.com/sophiealfin/  Ελάτε να ξεφυλλίσουμε μαζί τα βιβλία στο instagram https://www.instagram.com/sophiealfin/