Eθνική Πινακοθήκη | Νέο πρόγραμμα και προοπτικές για το μέλλον

Στο καλαίσθητο ισόγειο αμφιθέατρο της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου, η νέα διευθύντρια Συραγώ Τσιάρα παρουσίασε το πρόγραμμα της Πινακοθήκης για το έτος 2023 καθώς και τη γενικότερη κατεύθυνση στην οποία θα ήθελε να κινηθεί το μουσείο τα επόμενα χρόνια.

Το έργο της Κας Τσιάρα ως διαδόχου της πολυετούς διευθύντριας Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα, με ένα νέο κτίριο που αποτελεί τοπόσημο για την Αθήνα, αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση προκειμένου να ανταποκριθεί η Πινακοθήκη στις αυξημένες απαιτήσεις του κοινού. Η ίδια έχουσα στενή σχέση με την Εθνική Πινακοθήκη, ήδη ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια, στο πλαίσιο της έρευνας της για τον ελληνικό οριενταλισμό, έρχεται με όρεξη και ιδέες για τη νέα εποχή του μουσείου.

Όπως σημείωσε στην εισήγησή της,  οι λέξεις – κλειδιά για την δράση της Πινακοθήκης είναι βιωσιμότητα, ανθεκτικότητα, συμπεριληπτικότητα, συνέργεια με άλλα ιδρύματα, μουσεία, κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς.

Η κα Τσιάρα τόνισε ότι για το άμεσο διάστημα δεν αναμένονται σημαντικές αλλαγές στο κεντρικό κτίριο της Πινακοθήκης, και εάν αυτές γίνουν θα είναι πάντα κατόπιν διαβούλευσης με τους συνεργάτες της. Σε κάθε περίπτωση η Πινακοθήκη, όσον αφορά στη μόνιμη συλλογή της, είναι πάντα ανοιχτή στο να αποκτήσει καινούρια έργα και να εμπλουτιστεί εφόσον εξασφαλιστούν οι απαραίτητοι πόροι.

Από την άλλη πλευρά, τόσο η κα Τσιάρα, όσο και η ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού που ήταν παρούσα, τόνισαν την ανάγκη να στηριχτούν με κάθε τρόπο (υποδομών, οικονομικής ενίσχυσης, στελέχωσης) τα τέσσερα παραρτήματα της Πινακοθήκης (Σπάρτη, Ναύπλιο, Κέρκυρα και Αίγινα), η Εθνική Γλυπτοθήκη στο Γουδή που ανοίγει σύντομα και πάλι τις πύλες της για το κοινό, καθώς και η βιβλιοθήκη και το αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης που τίθενται, επίσης, σε επαναλειτουργία.

Η κα Τσιάρα παρουσίασε στους δημοσιογράφους την καινούρια ιστοσελίδα της Εθνικής Πινακοθήκης (https://www.nationalgallery.gr/) , η οποία εμπλουτισμένη πλέον με πολλές ψηφιακές εφαρμογές (ψηφιακή περιήγηση στο μουσείο, πλήρης παρουσίαση της συλλογής του μουσείου ψηφιακά κ.ά.) και αναλυτικές πληροφορίες για το έργο του, θα αποτελέσει την απαιτούμενη γέφυρα μεταξύ της Πινακοθήκης και του φιλότεχνου κοινού στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Όσον αφορά στη νέα χρονιά η κα Τσιάρα μας μίλησε για τρεις σημαντικές περιοδικές εκθέσεις που θα φιλοξενηθούν στον χώρο του μουσείου:

H έκθεση με θέμα τον Κωνσταντίνο Παρθένη «Κωνσταντίνος Παρθένης. Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του» παρατείνεται μέχρι τις αρχές Μαρτίου 2023, πλαισιωμένη με ένα δημόσιο πρόγραμμα με άξονα τον σπουδαίο Έλληνα ζωγράφο. Συγκεκριμένα, στις 13 Ιανουαρίου 2023 η Πινακοθήκη θα φιλοξενήσει ημερίδα με θέμα την επίδραση του Θεοσοφισμού στις Εικαστικές Τέχνες, ενός φιλοσοφικού ρεύματος που επηρέασε ιδιαίτερα τον Κ. Παρθένη αλλά και άλλους σημαντικούς καλλιτέχνες του πρώιμου 20ου αιώνα. Επίσης, ένα κριτικό κείμενο του Νίκου Γιοκαρίνη από το 1930 σχετικά με την περίπτωση του Κωνσταντίνου Παρθένη, αποτέλεσε την αφορμή για μια παράσταση – performance που θα παρουσιαστεί τον Φεβρουάριο του 2023 και θα εξερευνά την σχέση του ζωγράφου με την εποχή του και το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο έζησε και δημιούργησε, τη σύγκρουση και τις διαμάχες με το παραδοσιακό  ακαδημαϊκό κατεστημένο.

Ακολουθεί την άνοιξη του 2023 η έκθεση με θέμα το «Αστικό βίωμα στις δεκαετίες ’50, ’60 και ‘70» στις Εικαστικές Τέχνες και τον Κινηματογράφο. Πρόκειται για μια μεγάλη ομαδική έκθεση Ελλήνων καλλιτεχνών  η οποία μας καλεί να δούμε την πόλη ως βιωμένη εμπειρία. Εξετάζει την αστικοποίηση, την ανοικοδόμηση, την μετανάστευση, εσωτερική και εξωτερική, τα φαινόμενα  που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο των ραγδαίων αλλαγών στο ελληνικό τοπίο αλλά και την ελληνική κοινωνία. Η νέα αστική κουλτούρα που αναδύθηκε τον ύστερο 20ο αιώνα βιώνεται από τους καλλιτέχνες άλλοτε με αίσθημα αναγνώρισης και ασφάλειας και άλλοτε σύγκρουσης και διαπραγμάτευσης. Οι σχέσεις αυτές και το καλλιτεχνικό αποτύπωμά τους στα εικαστικά και τον κινηματογράφο είναι το αντικείμενο αυτής της έκθεσης η οποία χαρακτηρίζεται από την διατομεακότητα, συνδιοργανώνεται, άλλωστε, με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

Το 2024 προγραμματίζεται η μεγάλη διεθνής έκθεση με θέμα «Δημοκρατία» με αφορμή τα πενήντα χρόνια αδιασάλευτου κοινοβουλευτικού βίου στην Ελλάδα, τα οποία συμπίπτουν με αντίστοιχες περιόδους κοινοβουλευτισμού στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Η μετάβαση από αυταρχικά, δικτατορικά καθεστώτα στην Δημοκρατία και ο ρόλος που έπαιξαν οι καλλιτέχνες σε αυτή εξετάζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με τις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις που παρουσιάζουν. Η έκθεση θα πλαισιώνεται από συνέδρια, εκπαιδευτικά προγράμματα και προβολές και υπάρχει ήδη επικοινωνία και συνεργασία με ιδρύματα του εξωτερικού για την προετοιμασία της.

Όσον αφορά στη μόνιμη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης η κα Τσιάρα τόνισε ότι επιθυμεί να καλλιεργηθεί μια αντίληψη που θα ενθαρρύνει την διαφορετικότητα και την συμπερίληψη, καθώς και την βιωματική πρόσληψη της τέχνης στη χρονολογική και θεματική παρουσίαση με συγκεκριμένα προγράμματα.

Σύντομα θα αποδοθεί στο κοινό η Αίθουσα Δυτικοευρωπαϊκής Τέχνης όπου θα εκτίθεται, αρχικά, ένα μικρό μέρος από τη συλλογή 1250 έργων τέχνης δυτικών καλλιτεχνών που έχει στην κατοχή της η Πινακοθήκη, ένα πολυσυλλεκτικό αρχείο έργων τέχνης που έχει διαμορφωθεί κυρίως από δωρεές και κληροδοτήματα. Η έκθεση αυτή θα καλύπτει ένα χρονικό εύρος που θα εκκινεί από την «Αγία Τριάδα» πίνακα του Μάρκο Βενετσάνο που χρονολογείται από το 1389 ως το «Σεληνιακό Τοπίο», επίσης πίνακα του Λούτσιο Φοντάνα, 1966.

Η κα Τσιάρα μας μίλησε επίσης για το δημόσιο πρόγραμμα «Η συλλογή ως εργαστήριο» που προετοιμάζεται να είναι έτοιμο στα τέλη του 2023. Πρόκειται για μια πειραματική πρόσληψη της μόνιμης συλλογής όπου η ομάδα των επιμελητών της Πινακοθήκης θα επιχειρήσει να προσεγγίσει την συλλογή μέσα από την ιστορία των συναισθημάτων, των ιδεών των εμπειριών αλλά και των αισθήσεων και στάσεων ζωής. Αναζητούνται, λοιπόν, εναλλακτικοί τρόποι προσέγγισης και ερμηνείας των συλλογών όπως απαιτεί η σύγχρονη μουσειολογία. Στο εγχείρημα αυτό θα συνδράμουν με τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους διευθυντές ιδρυμάτων από το εξωτερικό, σε ένα πρόγραμμα που θα διαμορφώνεται με την πάροδο του χρόνου και πάντα σε διάδραση με το κοινό.

Στο μεσοπάτωμα της Εθνικής Πινακοθήκης, θα διαμορφωθεί ένας νέος μόνιμος χώρος εκθέσεων που θα φέρει την ονομασία «Ενδιάμεσος χώρος». Ο τίτλος αυτός δεν αφορά μόνο στην κυριολεκτική απόδοση της πολεοδομικού επιπέδου του χώρου, αλλά και συμβολικά στον ρόλο που θα έχει ως συνεκτικός κρίκος του ιδρύματος με καλλιτέχνες και εξωτερικούς επιμελητές. Στον «Ενδιάμεσο χώρο» οι επιμελητές θα καλούνται να στήσουν κάθε φορά μια μικρή έκθεση με αφορμή ένα έργο τέχνης, μια ιστορία ή ένα αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης, σε μια διαδικασία που θα συνδέει την μόνιμη συλλογή με το σήμερα.

Η κα Τσιάρα αναφέρθηκε συνοπτικά και στους σχεδιασμούς που γίνονται για τα παραρτήματα της Πινακοθήκης στην επικράτεια. Τόνισε ότι στα παραρτήματα γίνεται εξαιρετική δουλειά κάτω από αντίξοες συνθήκες, καθώς υπάρχει, γενικά, έλλειψη προσωπικού. Η φιλοδοξία της Κας Τσιάρα είναι να ενισχυθούν τα παραρτήματα σε θέμα υποδομών και προσωπικού, αλλά και να καλλιεργηθεί μια ώσμωση ανάμεσα την κεντρική Πινακοθήκη και τα παραρτήματα μέσα από κοινά προγράμματα.

Τέλος, η κα Τσιάρα στάθηκε ιδιαίτερα στην ανάγκη να αξιοποιηθεί το πολύτιμο αρχειακό υλικό και ερευνητικό υπόβαθρο του Ινστιτούτου Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης (ΙΣΕΤ), το οποίο από τον Μάρτιο του 2021 έχει γίνει δωρεά στην Εθνική Πινακοθήκη (μαζί με το κτίριο  και τον εξοπλισμό).  Στο πλαίσιο αυτό, σύντομα θα παρουσιαστεί σε συνεργασία με τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Αιθουσών Τέχνης μια έκθεση για τα 30 χρόνια του θεσμού της “Art Athina” στο κτίριο του ΙΣΕΤ (Βαλαωρίτου 9Α).