Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης: επανεκκίνηση με νέο πνεύμα / Οι εκθέσεις της περιόδου 2022-2023

Με δυναμική, αποφασιστικότητα και στοχευμένο όραμα η Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, κ. Κατερίνα Γρέγου, παρουσίασε χθες, σε μια εκτενή Συνέντευξη Τύπου, τη νέα εποχή στην οποία περνά ο χώρος. Σχεδόν δέκα μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων της και την προσμονή όλων αυξημένη, στη χθεσινή παρουσίαση δόθηκαν αρκετές εξηγήσεις για τη σημασία και τον ρόλο του Μουσείου στη σύγχρονη εποχή, τη σχέση του με τους καλλιτέχνες, ενώ παρουσιάστηκε το πρόγραμμα των εκθέσεων για το 2022 και μια ενδεικτική γεύση για εκείνες του 2023.

Έμφαση για τον επαναπροσανατολισμό του Μουσείου αποτελεί η σημαίνουσα γεωγραφική και γεωπολιτική θέση της Ελλάδας, ως σταυροδρόμι τριών ηπείρων. Βασικός στόχος είναι να δοθεί έμφαση στις ”αφηγήσεις” που προέρχονται τόσο από την ίδια τη χώρα, όσο και από όμορες (Μέση Ανατολή, Τουρκία, Βαλκάνια, Βόρεια Αφρική). Για αυτόν τον λόγο η πολιτική της συλλογής θα εστιάζει σε όσο το δυνατόν πιο λεπτομερείς θεματικές και σε στοιχεία έρευνας που σχετίζονται με τη θέση της Ελλάδας. Κατά την κυρία Γρέγου η τέχνη με τη μορφή παγκοσμιοποιημένης ποικιλίας, χωρίς τη διάκριση του τοπικού χαρακτήρα, δεν έχει σημαίνουσα αξία. Στο ίδιο πλαίσιο και η ιδέα της μόνιμης συλλογής αποτελεί οξύμωρη λογική για ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης, αναλογιζόμενοι μάλιστα τους ρυθμούς με τους οποίους αλλάζει η τέχνη και κάθε φορά επαναπροσδιορίζεται. Επιδίωξη αποτελεί μια πιο ευέλικτη προσέγγιση, όπου τα έργα αλλάζουν προσαρμοζόμενα στην εποχή (τους). Σημαντικό γεγονός είναι ότι Έλληνες καλλιτέχνες βρίσκουν στέγη προκειμένου να γνωστοποιήσουν το έργο τους, ενώ βήμα δίνεται και σε δημιουργούς της ελληνικής διασποράς που για ποικίλους λόγους έχουν τεθεί στο περιθώριο. Άλλο αξιοσημείωτο γεγονός αποτελεί ότι θεσπίζεται πίνακας αμοιβών για καλλιτέχνες έτσι ώστε να αρθεί το φαινόμενο της δωρεάν παραχώρησης έργων ή της εθελοντικής προσφοράς καθότι η τακτική που έτσι δημιουργείται αναιρεί το ότι και η τέχνη είναι από μόνη της ένα επάγγελμα. Στο ίδιο πλαίσιο δεν θα υπάρχουν κριτήρια ηλικιακού προσδιορισμού, καθώς πολλές φορές το άλλοθι να δίνεται τόπος στη νέα γενιά καλλιτεχνών, στερεί ισάξιες ευκαιρίες από άλλους που βρίσκονται στο μέσον της δημιουργικής τους παραγωγής. Πρόβλεψη υπάρχει και για τη βιβλιοθήκη του ΕΜΣΤ που εμπλουτίζεται ώστε να αποτελέσει σημαντικό εξειδικευμένο ερευνητικό κέντρο. Εκεί θα παρουσιάζονται εκθέσεις με υλικό από το καλλιτεχνικό αρχείο του ΕΜΣΤ αλλά και λοιπές με θεματική που θα αφορά τη σχέση σύγχρονης τέχνης και βιβλίων. Για τον λόγο αυτό θα αναπτυχθεί και σχετική εκδοτική δραστηριότητα. Τέλος, το καλλιτεχνικό αρχείο θα αναδιοργανωθεί ώστε να έχει άμεση σχέση με τη συλλογή και τις εκθέσεις του Μουσείου και να γίνει ταυτόχρονα ευκολότερα προσβάσιμο στους εξωτερικούς ερευνητές.

 

Αναλυτικότερα το εκθεσιακό πρόγραμμα:

Statecraft. Διαμορφώνοντας το Κράτος

17.06–30.10.2022

Επιμέλεια: Κατερίνα Γρέγου

Η πρώτη μεγάλη θεματική έκθεση «Statecraft. Διαμορφώνοντας το κράτος» εξετάζει τους μηχανισμούς κατασκευής, τη δομή και την ιδεολογική ρητορική που ενέχει το οικοδόμημα του έθνους και του κράτους. Αναλύει τα εγγενή τους προβλήματα και τις περιπλοκότητές τους και παρατηρεί τη σημερινή τους αστάθεια, σε μια εποχή που διαπιστώνουμε την ανησυχητική άνοδο του εθνικισμού στην Ευρώπη.

Παρέχει μια διεισδυτική όψη πέρα από τις στερεοτυπικές προσεγγίσεις του θέματος και εντοπίζει την κατάχρηση και τα αδιέξοδα της κρατικής εξουσίας, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει αυτή στις σημερινές πολυφυλετικές πλουραλιστικές κοινωνίες, όπως και τη μεταβίβαση των εθνικών εξουσιών σε υπερεθνικούς οργανισμούς ή πολυεθνικές εταιρείες.

Η έκθεση συγκεντρώνει μια πολυφωνική ομάδα 36 καλλιτεχνών -οι 9 Έλληνες- που διεισδύουν κριτικά σε αυτά τα ερωτήματα από μια διευρυμένη οπτική. Τα έργα της έκθεσης, της μεγαλύτερης που έχει οργανώσει το ΕΜΣΤ στη μόνιμη έδρα του, απλώνονται σε δύο ορόφους.

 

Ειρήνη Βουρλούμη: Στον ίδιο χώρο Ένας φωτογραφικός διάλογος με τον ζωγράφο Ανδρέα Βουρλούμη

17.06–30.10.2022

Επιμέλεια: Σταμάτης Σχιζάκης

Η έκθεση είναι ένας καλλιτεχνικός διάλογος που άνοιξε η φωτογράφος Ειρήνη Βουρλούμη με το ζωγραφικό έργο του παππού της Ανδρέα Βουρλούμη (1910–1999). Η καλλιτέχνις παραθέτει δικές της φωτογραφίες, τραβηγμένες με κινητό τηλέφωνο κατά τις περιπλανήσεις της στην πόλη της Αθήνας – ένας φόρος τιμής δίπλα σε έργα που έκανε ο Ανδρέας Βουρλούμης πάνω από μισό αιώνα πριν: ζωγραφικούς πίνακες, υδατογραφίες, σχέδια και ποιήματα. Η αντιπαραβολή των φωτογραφιών με τα ζωγραφικά έργα επικεντρώνεται θεματικά στην καταγραφή της πόλης της Αθήνας και της καθημερινής ζωής της, αλλά περιλαμβάνει και τη σύνδεση συναισθηματικών καταστάσεων με χρωματικές και μορφολογικές λεπτομέρειες σε τοπία και εσωτερικούς χώρους.

 

Αντώνης Πίττας: jaune, geel, gelb, yellow Πράξεις μοντερνισμού με τον Αντώνη Πίττα και τον Theo van Doesburg

Παρέμβαση στη συλλογή του EMΣΤ (2ος όροφος)

17.06–30.10.2022

Επιμέλεια: Δάφνη Βιτάλη

Το 2019 ο Πίττας ήταν φιλοξενούμενος καλλιτέχνης στην οικία Van Doesburg, λίγο έξω από το Παρίσι. Η διαμονή του συνέπεσε με τις ευρείας κλίμακας διαμαρτυρίες του κινήματος των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία. Ο Πίττας απαθανάτισε τις διαδηλώσεις του κινήματος των κίτρινων γιλέκων φωτογραφίζοντας τους διαδηλωτές, την αστυνομία αλλά και τις αντιπαραθέσεις και διαδράσεις τους στους δρόμους. Στην παρέμβαση αυτή, επιστρέφουν ως σιλουέτες, άλλοτε ως ξεχωριστά άτομα και άλλοτε συγχωνεύονται σε μια ενιαία μάζα σωμάτων. Με την τοποθέτησή τους μπροστά από τα σχέδια του Van Doesburg, μοιάζουν να κλείνουν τον δρόμο αλλά και να προστατεύουν το έργο του, την κληρονομιά του.

Η έκθεση εντάσσεται στο νέο πρόγραμμα του ΕΜΣΤ, στο πλαίσιο του οποίου σύγχρονοι καλλιτέχνες καλούνται να παρέμβουν στη συλλογή του Μουσείου. Το έργο του Theo van Doesburg παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

 

Jennifer Nelson: Απόβλητα (Κληρονομιά) Μια δημόσια πραγμάτευση του απωθημένου

Artist at Work / Πρότζεκτ εν εξελίξει

Μάρτιος–Σεπτέμβριος 2022

Για ένα χρόνο η Jennifer Nelson συνέλεγε τις συσκευασίες και τα υλικά απόβλητα της οικογένειάς της. Ο όγκος και η μάζα που προέκυψε από αυτήν τη διαδικασία υπερβαίνει κατά πολύ το μέγεθος και το βάρος του σώματος της καλλιτέχνιδας. Για τους επόμενους 6 μήνες, η Nelson θα δημιουργήσει με αυτά τα υλικά απορρίμματα γλυπτικές μορφές που να μπορεί να τις φοράει στο σώμα της και να τις κουβαλά μαζί της. Η διαδικασία αυτή αντιπαραβάλλει ευθέως τα υλικά απόβλητα ενός ατόμου με τη σωματική του κλίμακα. Πόσα σκουπίδια παρήγαγα εγώ;

Συνιστά επίσης μια μορφή λογοδοσίας: επωμίζεται κανείς κυριολεκτικά το βάρος των συνεπειών του τρόπου ζωής του. Για να το επιτύχει αυτό, η Nelson επανεξετάζει τα υλικά που χρησιμοποιούμε καθημερινά, απερίσκεπτα και μόνο για μια φορά, διεκδικώντας την υλική και την ενεργειακή τους αξία. Αντί να απωθεί τα σκουπίδια, όπως κάνουμε συνήθως ως κοινωνία, το Απόβλητα (Κληρονομιά) είναι μια διαδικασία ανοιχτή στους επισκέπτες του Μουσείου.

 

Δημήτρης Τσουμπλέκας: Αμαζόνιος We are sailing with a corpse in the cargo

ΕΜΣΤ Extra Muros

05.05–03.07.2022

Ο Αμαζόνιος βρίσκεται στο ρέμα Πολυδρόσου. Είναι ένα πολυδιάσταστο έργο του Δημήτρη Τσουμπλέκα, που εκτυλίσσεται στο παλιό εργαστήριο του Νίκου Κεσσανλή και της Χρύσας Ρωμανού, στο κτήμα τους στο Μαρούσι. Αποτελείται από φωτογραφίες μεγάλου μεγέθους (απεικονίζουν τον χώρο και το τοπίο που τον περιβάλλει, νεκρές φύσεις τοποθετημένες στο εργαστήριο, αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες), από γλυπτικές κατασκευές (αναπάντεχες συναρμογές αντικειμένων που κυρίως βρέθηκαν στο εργαστήριο, παλιών υλικών ζωγραφικής, οργανικών υλικών από την περιοχή), καθώς και από μια εγκατάσταση στον χώρο και δύο επιτόπιες προβολές βίντεο.

Ο «Αμαζόνιος» είναι ένα ταξίδι στη μνήμη και μια γνωριμία με μια κρυφή όψη της πόλης, ο διάλογος ενός σύγχρονου σημαντικού καλλιτέχνη με τους σπουδαίους προγόνους του, και με έναν τρόπο προγόνους όλων μας κι ένα θραύσμα από μια πτυχή της Αθήνας που έχει σχεδόν ολοκληρωτικά θυσιαστεί στο βωμό της αστικής ανάπτυξης.

Με τον Αμαζόνιο ξεκινά το καινούργιο εκθεσιακό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ Extra Muros, το οποίο λαμβάνει χώρα εκτός των τειχών του Μουσείου. Με αναθέσεις καινούργιων έργων και άλλες δράσεις, το πρόγραμμα αναδεικνύει σημαντικά καλλιτεχνικά, πολιτιστικά, ευρύτερα πολιτικά τοπόσημα. Οι εκθέσεις Extra Muros θα δίνουν την ευκαιρία στο κοινό να γνωρίσει αθέατες πλευρές της πόλης και στους καλλιτέχνες τη δυνατότητα να συνομιλήσουν εντός πλαισίου με τα σημάδια της ιστορίας.

 

Stephan Goldrajch: Arbre à Palabres (Το Δέντρο της πλατείας)

15.12.2021–31.05.2022

Φουαγιέ ΕΜΣΤ

Το "Arbres à Palabres" (Το Δέντρο της πλατείας) του Stephan Goldrajch είναι ένα δέντρο φτιαγμένο από κομμάτια πλεκτών, υφαντών και κεντημάτων, από νήματα πολύχρωμα και κουρέλια σε ποικίλα μοτίβα και συνθέσεις. Το έχουν δημιουργήσει άνθρωποι διαφορετικών ηλικιών και κοινωνικών ομάδων που ζουν ή εργάζονται στις γειτονιές γύρω από το Μουσείο, αλλά και ένοικοι σε οίκους ευγηρίας ή πρόσφυγες σε παρακείμενες δομές.Το Δέντρο της πλατείας αντλεί την έμπνευσή του από τα δέντρα που βρίσκονται συνήθως στις πλατείες των αφρικανικών χωριών και αποτελούν το κέντρο της δημόσιας ζωής και της παραγωγής του λόγου της κοινότητας: τόποι συνάντησης και ανταλλαγής ιδεών, τόποι μετάδοσης της μνήμης, όπου οι μεγαλύτεροι αφηγούνται ιστορίες στα παιδιά, αλλά και χωροθετημένοι θεσμοί στους οποίους λαμβάνονται οι σημαντικές δημόσιες αποφάσεις.

Τα κομμάτια που συλλέχθηκαν, μετά από ανοιχτή πρόσκληση του καλλιτέχνη, συνθέτουν το Δέντρο της πλατείας που εκτίθεται στο φουαγιέ του ΕΜΣΤ έως τις 30 Μαΐου.

 

Lawrence Abu Hamdan: Ηχητικός ντετέκτιβ

17.06–30.10.2022

Αμφιθέατρο ημιορόφου

Το ΕΜΣΤ παρουσιάζει τα έργα του Lawrence Abu Hamdan, ο οποίος γεννήθηκε το 1985 στο Αμμάν της Ιορδανίας και πλέον ζει και εργάζεται στη Βηρυτό. Ο καλλιτέχνης ήταν συμπαραλήπτης του βραβείου Turner για το 2019. Ο Abu Hamdan είναι ένας ηχητικός ντετέκτιβ· μέσα από τις οπτικοακουστικές εγκαταστάσεις, τα βίντεο, τις περφόρμανς, τη φωτογραφία, τα δοκίμια και τις διαλέξεις του, καθώς και μέσα από τη χρήση διαφορετικών ειδών ήχου, εξερευνά την πολιτική επίδραση της ακρόασης και του ήχου στα ανθρώπινα δικαιώματα και το νόμο.

Το ενδιαφέρον του για τον ήχο και την πολιτική προέρχεται από το παρελθόν του ως μουσικού παραγωγού και δημιουργού DIY μουσικής. Οι ηχητικές έρευνες του καλλιτέχνη έχουν χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικά στοιχεία στο Δικαστήριο Ασύλου και Μετανάστευσης του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και για την υποστήριξη οργανώσεων όπως η Διεθνής Αμνηστία.

Στο ΕΜΣΤ θα παρουσιαστούν επιλεγμένα κινηματογραφικά του έργα, τα οποία εξερευνούν τις θεματικές των αμφισβητούμενων συνόρων, της ιθαγένειας και της ελευθερίας μετακίνησης. Πρόκειται για την πρώτη ατομική έκθεση του Lawrence Abu Hamdan στην Ελλάδα.

 

Οι εκθέσεις του 2023

«The Cosmopolitans»

Με αφορμή τη Μικρασιατική Καταστροφή, η μεγάλη έκθεση με Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες από την ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου εξετάζει την έννοια του κοσμοπολιτισμού στο παρελθόν και στο παρόν.

Modern Love – Η αγάπη στα χρόνια των ψυχρών οικειοτήτων

Πώς επιδρά η τεχνολογία στις ανθρώπινες σχέσεις; Η μεγάλη θεματική έκθεση που έχει επιμεληθεί η Κατερίνα Γρέγου, θα έρθει και στην Αθήνα, μετά τις στάσεις της σε διάφορα μουσεία της Ευρώπης.

Penny Siopis

Η έκθεση μας συστήνει μια σημαντική καλλιτέχνιδα της Νότιας Αφρικής, με ελληνικές ρίζες, που καταπιάνεται με φεμινιστικά ζητήματα αλλά και με το απαρτχάιντ.

Iannis Xenakis

Μια μεγάλη αναδρομική έκθεση του σημαντικού Έλληνα καλλιτέχνη του 20ου αιώνα σε συνεργασία με την Philarmonie του Παρισιού. Η έκθεση θα πραγματοποιηθεί το καλοκαίρι του 2023 και θα έχει τίτλο «Revolution».

Why look at animals?

Μια μεγάλη θεματική έκθεση για το πώς βλέπουμε και χρησιμοποιούμε τα ζώα στη σύγχρονη εποχή.