Αστική Μυθολογία γύρω από την Ιερά Οδό
H Lab for Arts παρουσιάζει στις 19 Σεπτεμβρίου 2021 την έκθεση-δράση Αστική Μυθολογία - Urban Mythology σε δημόσιους ανοιχτούς χώρους στην περιοχή γύρω από την Ιερά Οδό. Οι επιμελήτριες της έκθεσης Urban Mythology είναι οι Μπία Παπαδοπούλου και Άρτεμις Ποταμιάνου. Τον συντονισμό του πρότζεκτ κάνει ο Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης ενώ την πραγματοποίηση του χάρτη της διαδρομής των δράσεων θα εκπονήσει η Ντέλια Ποταμιάνου.
Η μυθολογία στους διαφορετικούς ορισμούς της, είτε ως το σύνολο των μύθων και παραδόσεων ενός λαού, είτε ως επιστήμη που μελετά αυτούς τους μύθους (την προέλευση, εξέλιξη κι ερμηνεία τους) έχει συνδεθεί με έννοιες όπως η συλλογική μνήμη, η μη-γραμμική παραγωγική διαδικασία της δημιουργίας, οι υποσυνείδητες επιθυμίες που καλούνται να εναρμονιστούν με τα αποδεκτά διαμορφωμένα μοτίβα ανθρώπινης συμπεριφοράς, το "παράλογο" (εκτός λογικής) ψέμα που επιμένει, επανεμφανίζεται και χρησιμοποιείται για να ερμηνεύσει το παρόν, να περιγράψει το παρελθόν, να καθορίσει το μέλλον.
Αποκτά με αυτό τον τρόπο αξία λειτουργική, σαφώς διαφοροποιημένη από αυτή της φαντασίας και του ονείρου, αφού διαμορφώνει τη συλλογική συνείδηση αλλά και σταδιακά διαμορφώνεται από αυτή, εξωραΐζει κατά βούληση κι ενδυναμώνει την αίσθηση κοινής ταυτότητας αλλά και του εαυτού. Παράλληλα καθορίζει μοτίβα προς επανάληψη τα οποία καλούνται να ακολουθήσουν όχι μόνο διαφορετικές γενιές του ίδιου λαού αλλά και διαφορετικοί λαοί καθώς παραλλαγές παρόμοιων μύθων εμφανίζονται σε διαφορετικές κοινωνίες και διαφορετικούς τόπους.
Οι μύθοι κατά συνέπεια επιτελούν ένα ιδιαίτερο ρόλο ως στοιχεία που προάγουν τη συνοχή, διατήρηση και αυτοπροσδιορισμό των κοινωνικών δομών ακόμα κι αν κατά τον Max Müller αποτελούν μια "ασθένεια της γλώσσας", μια παρέκκλιση της γλώσσας όπου μια λέξη μεταλλάχθηκε από ονομασία ή χαρακτηριστική ιδιότητα και σταδιακά απέκτησε πιο ουσιαστική ύπαρξη. Το τελευταίο είναι εύκολα κατανοητό στα Ελληνικά αφού η ίδια η λέξη μύθος ξεκινά με την σημασία του "λόγου" στον Όμηρο, στη συνέχεια στον Πίνδαρο και τον Ηρόδοτο παίρνει την έννοια του "παραμυθιού", "αφηγήματος" και καταλήγει να χρησιμοποιείται από τον Αριστοτέλη ως ο όρος με τον οποίο ονομάζει την πλοκή της τραγωδίας.
Στην έκθεση «Urban Mythology» 10 καλλιτέχνες καλούνται να δημιουργήσουν 9 εφήμερα έργα στο δημόσιο αστικό χώρο, σε διάλογο με την Ιερά Οδό –όπου στην αρχαιότητα τελείτο η Ελευσίνια πομπή– και τις όμορες γειτονιές του Κεραμεικού και του Βοτανικού που κάποτε φιλοξενούσαν σημαντικά μνημεία, τάφους, ιερά και ναούς. Στον φορτισμένο αυτό τόπο, πλούσιο από μύθους και αρχαιολογικά ίχνη, που σήμερα αποτελεί ένα ζωντανό πολυεθνικό μωσαϊκό γεμάτο αντιθέσεις, οι πρωτότυπες αστικές παρεμβάσεις των καλλιτεχνών, με τον εφήμερο και εύθραυστο χαρακτήρα τους, λειτουργούν ως σύγχρονα «αντι-μνημεία».
Τα έργα ανατρέπουν παραδοσιακές συμβάσεις, αμφισβητούν παγιωμένες καταστάσεις, ενεργοποιούν την τοπική κοινότητα και αφυπνίζουν περαστικούς. Θίγουν καίρια κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα ενώ εξερευνούν εναλλακτικές, αυθόρμητες μορφές επικοινωνίας. Τέλος, διαμορφώνουν εικαστικά αφηγήματα, εμπλέκουν διαφορετικούς χρόνους και προτάσσουν νέες μυθολογίες.
Η έκθεση συνθέτει ένα ιδιότυπο οδοιπορικό στο σύγχρονο αστικό τοπίο, εγείροντας μια παράλληλη διείσδυση στη συλλογική μνήμη. Τα έργα χαρτογραφούνται, ορίζοντας διαδρομές για τον θεατή, καλώντας τον σε μια «ψυχογεωγραφική» περιπλάνηση διάδρασης του ενδότερου είναι με την εξωτερική πραγματικότητα.
Τα διάσπαρτα ίχνη από τις επιτελέσεις και οι εφήμερες εικαστικές εγκαταστάσεις θα παραμείνουν στην πόλη μετά το πέρας της έκθεσης και θα καταστραφούν με τον καιρό.
Συμμετέχουν οι: Γιάννης Γρηγοριάδης, Ελένη Εξάρχου, Γιάννης Ζιώγας, Αιμιλία Μπουρίτη, Γιώργος Παπαδάτος, Άρτεμις Ποταμιάνου, Ομάδα mokotomoro (Λίνα Θεοδώρου & Ιωάννης Σαββίδης), Ελένη Τζιρτζιλάκη, Διονύσης Χριστοφιλογιάννης
Χρησιμοποιώντας ανταλλακτικά αυτοκινήτων από συνεργείο της περιοχής, ο Γιάννης Γρηγοριάδης συνθέτει, μέσα από μια διαδικασία συναρμογής, ένα γλυπτό από σίδερο και μπετόν και αφισοκολλά κοντά του την εικόνα παρεμβύσματος (φλάντζας). Το έργο, με τίτλο Σχεδόν Εγγύτητα, απηχεί τη σύγχρονη φυσιογνωμία της οδού Καστοριάς όπου τοποθετείται. Αναφέρεται στα «αρχετυπικά» κατασκευαστικά συστήματα και την αναγωγή τους σε αναλυτικά εργαλεία του ψυχισμού και αποτελεί μια κωδικοποιημένη αναφορά για τις ανθρώπινες προσδοκίες και σχέσεις.
Στο οικόπεδο της οδού Λεωνίδου 80-84, η Ελένη Εξάρχου αναρτά έναν παγκόσμιο χάρτη των κατοικημένων περιοχών και συγκεντρώνει υπογραφές για τα θύματα των μεταναστευτικών δρόμων στην άλλη πλευρά του πλανήτη. Το έργο, με τίτλο Θύμα-Φόρος Τιμής, ολοκληρώνεται με τη δημιουργία μιας επί τόπου εγκατάστασης που πραγματοποιείται υπό τον ήχο των τραγουδιών της ξενιτιάς και το μοιρολόι του Πολυφωνικού Συνόλου Ισοκράτισσες. Η Εξάρχου σχολιάζει τον βίαιο εκτοπισμό και την αδίστακτη καταπάτηση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ενώ αποσκοπεί να καλλιεργήσει συναισθήματα ενσυναίσθησης και ενσυνείδησης.
Εμπνευσμένος από το Άβατο του Τριτοπατρείου στον χώρο του Κεραμεικού, έναν από τους αρχέγονους τόπους λατρείας της Αττικής, ο Γιάννης Ζιώγας συνθέτει το συλλογικό περιπατητικό δρώμενο Τα Άβατα της Ιεράς Οδού. Με τους συμμετέχοντες, εντοπίζει χώρους που μπορούν να χαρακτηριστούν ως άβατα στη διαδρομή της Ιεράς Οδού από τον Κεραμεικό έως το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το έργο, ως κυλιόμενο εικαστικό εργαστήριο, υλοποιείται σε δυο διαδοχικές φάσεις και διερευνά μια συνθήκη αντίστροφης απαγόρευσης από αυτήν του εγκλεισμού.
Η Ομάδα mokotomoro (Λίνα Θεοδώρου & Ιωάννης Σαββίδης) αφηγείται μια φανταστική ιστορία, με πρωταγωνίστρια τη συνειδητά ξεχασμένη πολεοδόμο και πολέμια της ανδροκρατούμενης πολεοδομίας της μεταπολίτευσης, Έλενα Αριβιζάτου. Στα κάγκελα του κτιρίου στην οδό Αγίου ‘Ορους 50 που φιλοξενούσε την αρχιτεκτονική σχολή της, εκθέτουν σχέδια, φωτογραφίες και επινοημένα κείμενα της ίδιας, στήνοντας με «πλαστά» τεκμήρια το μοναδικό μνημείο που τη βγάζει από τη λήθη...
Στην επιτέλεση με τίτλο Το δέντρο αναγνωρίζεται από τους καρπούς του. Κατά Ματθαίο, η Αιμιλία Μπουρίτη φυτεύει ένα μικρό οπωροφόρο δένδρο στο οικόπεδο της οδού Λεωνίδου 80-84. Η δράση πραγματεύεται το δικαίωμα της ελεύθερης διατροφής από τα δένδρα της πόλης και τελείται ως ιερή τελετουργία, μυώντας τους περαστικούς στην καλλιέργεια της γης, την έννοια της τροφής, τον αέναο κύκλο των εποχών και την ιδέα της ζωής και του θανάτου. Για την περιποίηση του δένδρου ενεργοποιεί την τοπική κοινότητα σε μια πράξη εικαστικής σύμπραξης για την παραγωγή των μελλοντικών καρπών˙ προσφορά της φύσης, της μητέρας-γης και της ανθρώπινης αλληλεγγύης.
Η Ελένη Τζιρτζιλάκη με το σιωπηλό περιπατητικό έργο της Γυναικεία Υπόθεση διερευνά τη γυναικεία συνθήκη, την έννοια του εγκλεισμού και το θέμα της ψυχικής υγείας. Με αναφορές στη Δήμητρα, την Περσεφόνη και την προσωπική ιστορία μας γυναίκας που πρόσφατα οδηγήθηκε ακούσια στο Δρομοκαΐτειο (Ιερά Οδός 343), συνθέτει ένα αφήγημα για την επισφαλή θέση της γυναίκας σήμερα. Χρησιμοποιεί σωματική κίνηση, ήχους, ποίηση και εικόνες. Η ομάδα γυναικών που συμμετέχει, διασχίζει την θορυβώδη Ιερά Οδό και καταλήγει στον ήσυχο πεζόδρομο της Φιλοδήμου όπου η Τζιρτζιλάκη προσκαλεί γυναίκες να μοιραστούν συναισθήματα και να ράψουν σε ύφασμα λέξεις σχετικές με το γυναικείο δέρμα και τις ουλές. Πράξη απελευθερωτική που λειτουργεί επουλωτικά και ξορκίζει το κακό.
Ο Γιώργος Παπαδάτος υπονομεύει την παραδοσιακή υπόσταση του μνημείου ως μέσον επίδειξης ευμάρειας, πολιτικής ισχύος και εξουσίας. Η εγκατάσταση στο οικόπεδο της Λεωνίδου 80-84, με τίτλο Ελάχιστη διαδικασία, μια ξύλινη κατασκευή με ύφασμα και χρωματικές παρεμβάσεις, λειτουργεί ως θεατρική σκηνή της επιτέλεσης κατά την οποία ο καλλιτέχνης εκθέτει προς πώληση κεραμικά θραύσματα για μια περίπου ώρα. Το έργο παραπέμπει στην αρχαία διαδικασία του εξοστρακισμού –πλούσια ίχνη από όστρακα έχουν ανασκαφεί στον Κεραμεικό– και την πρακτική του σύγχρονου εκτοπισμού˙ σχολιάζει την αλλαγή της ανθρωπογεωγραφίας και των πρωτοκόλλων διαβίωσης (πλανόδια πώληση).
Η Άρτεμις Ποταμιάνου πλέκει με πλαστικά νήματα σε μεταλλικό φράκτη ενός κλειστού πάρκινγκ στην οδό Λεωνίδου 94 τη φράση «I want to be the hero of my own story», παράφραση αποφθέγματος του John Barth. Το συρματόπλεγμα του φράκτη μετατρέπεται σε συμβολικό, αμφίσημο εικαστικό υπόστρωμα, παραπέμποντας σε συνθήκες προστασίας ή εγκλεισμού-αποκλεισμού. Το έργο σχολιάζει τη μοναδικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και εστιάζεται στο πανανθρώπινο δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. Ο τίτλος του Which side are you on? Fence 2 υποδηλώνει την επιθυμία της Ποταμιάνου να αφυπνίσει τους θεατές ώστε να πάρουν θέση σε καυτά κοινωνικά προβλήματα.
Στο έργο του Περιορισμένη Διαμαρτυρία, ο Διονύσης Χριστοφιλογιάννης αναχρονίζει με χιούμορ το δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα, τροφοδοτώντας τους πρωταγωνιστές του με πανό και ντουντούκες. Το αποδομημένο έργο μεταφέρεται από το Θησείο, μέσω του Κεραμεικού και της Ιεράς Οδού στην οδό Καστοριάς 52, στο εργαστήριο του καλλιτέχνη, σε μια περιπατητική πορεία που λειτουργεί ως σιωπηλή διαμαρτυρία. Τα γλυπτικά τμήματα αναδομούνται σε ενιαίο γλυπτικό σύνολο στον χώρο του καλλιτέχνη, μπρος στο κοινό ενώ το έργο παρουσιάζεται στο ανοιχτό εργαστήριο για μια μόνο μέρα (19/9). Ο Χριστοφιλογιάννης πραγματεύεται τη σχέση της τέχνης με την πολιτική και τη διαμαρτυρία, υπογραμμίζοντας το ρόλο της τέχνης ως δυναμικού παρεμβατικού εργαλείου και φορέα κοινωνικής αλλαγής.
Oργανωτική ομάδα: Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης, Άρτεμις Ποταμιάνου, Ντέλια Ποταμιάνου και η Μπία Παπαδοπούλου
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ 19 Σεπτεμβρίου 2021
12:30 – 13:15, συνάντηση στον Αρχαιολογικό Χώρο Κεραμεικού, Γιάννης Ζιώγας, Τα Άβατα της Ιεράς Οδού
13:20 – 14:50, συνάντηση στην οδό Ερμού-σταθμός Θησείο και πορεία έως Καστοριάς 52, Διονύσης Χριστοφιλογιάννης, Περιορισμένη Διαμαρτυρία
14:00 – 17:00, περιήγηση στα έργα και διάλειμμα:
Καστοριάς 38, Γιάννης Γρηγοριάδης, Σχεδόν Εγγύτητα / Almost Proximity
Αγ. Όρους 50, Ομάδα mokotomoro (Λίνα Θεοδώρου & Ιωάννης Σαββίδης), Ελενα Αριβιζάτου, η ξεχασμενη πολεοδόμος της Πλουτωνικής πόλης
Λεωνίδου 94, Άρτεμις Ποταμιάνου, Σε ποια πλευρά είσαι; Φράκτης 1
17:00, συνάντηση απ΄έξω από τον Αρχαιολογικό Χώρο του Κεραμεικού επί της οδού Πειραιώς, Ελένη Τζιρτζιλάκη, Γυναικεία Υπόθεση
18:00, επιτέλεση στο οικόπεδο της οδού Λεωνίδου, αριθ. 80-84, Γιώργος Παπαδάτος, Ελάχιστη διαδικασία
18:50, επιτέλεση στο οικόπεδο της οδού Λεωνίδου, αριθ. 80-84, Αιμιλία Μπουρίτη-Καλλιτεχνική πλατφόρμα Συν+εργασία, Το δέντρο αναγνωρίζεται από τους καρπούς του. Κατά Ματθαίο
19:30, επιτέλεση στο οικόπεδο της οδού Λεωνίδου, αριθ. 80-84, Ελένη Εξάρχου, επιτέλεση για την ολοκλήρωση του έργου Θύμα-Φόρος Τιμής
Πρόγραμμα επιτελέσεων
19 Σεπτεμβρίου 2021
Γιάννης Ζιώγας (ιδέα, συντονισμός), Τα Άβατα της Ιεράς Οδού, συνάντηση στον Αρχαιολογικό Χώρο Κεραμεικού, συζήτηση γύρω από την έννοια Άβατο και την έρευνα για τη δράση (Αύγουστος έως 19 Σεπτεμβρίου 2021)
΄Ωρα: 12:30, Διάρκεια: 45’
Διονύσης Χριστοφιλογιάννης, Περιορισμένη Διαμαρτυρία, συνάντηση στην οδό Ερμού-σταθμός Θησείο, σιωπηλή πορεία διαμαρτυρίας προς την οδό Καστοριάς 52 μέσω Ιεράς Οδού.
Ώρα: 13:20, Διάρκεια: 1.30 ώρα
Ελένη Τζιρτζιλάκη, Γυναικεία Υπόθεση, συνάντηση απ΄έξω από τον Αρχαιολογικό Χώρο του Κεραμεικού επί της οδού Πειραιώς. Σιωπηλό Περπάτημα: Ιερά Οδός – Λεωνίδου – Φιλοδήμου. Επιτέλεση: Δανάη Μανωλέσου (κίνηση), Ρούλα Κουβαρά (ηχητικές συνθέσεις), Ελένη Τζιρτζιλάκη (ποίηση), Ερνεστίνα Καρυστιναίου-Ευθυμιάτου (συνεργάτης), Ydra Pardos (έμπνευση)
Ώρα: 17:00 , Διάρκεια: 60’
Γιώργος Παπαδάτος, Ελάχιστη διαδικασία, επιτέλεση στο οικόπεδο της οδού Λεωνίδου, αριθ. 80-84,
Ώρα: 18:00, Διάρκεια: 60’
Αιμιλία Μπουρούτη-Καλλιτεχνική πλατφόρμα Συν+εργασία, Το δέντρο αναγνωρίζεται από τους καρπούς του. Κατά Ματθαίο, συμμετοχική τελετουργική επιτέλεση στο οικόπεδο της οδού Λεωνίδου, αριθ. 80-84,
Ώρα: 18:50, Διάρκεια: 40’
Ελένη Εξάρχου, επιτέλεση για την ολοκλήρωση του έργου Θύμα-Φόρος Τιμής, οικόπεδο της οδού Λεωνίδου, αριθ. 80-84, με τη συμμετοχή του Πολυφωνικού Συνόλου Ισοκράτισσες, Ώρα: 19:30, Διάρκεια: 30’
Κυριακή 3 Οκτωβρίου 2021
Γιάννης Ζιώγας (ιδέα, συντονισμός), Τα Άβατα της Ιεράς Οδού, συνάντηση στον Αρχαιολογικό Χώρο Κεραμεικού. Περιπατητική δράση: Ιερά Οδός από τον Κεραμεικό έως το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
΄Ωρα: 11:00, Διάρκεια: 2 ώρες
