«Everything Is in a State of Change» με αφορμή τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του Joseph Beuys

Το Everything is in a State of Change είναι ένα πρότζεκτ που επιμελήθηκε η ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια Δάφνη Βιτάλη μετά από πρόσκληση του Goethe-Institut Athen, με αφορμή την 100ή επέτειο από τη γέννηση του Joseph Beuys. Με σκοπό να τιμήσουμε έναν από τους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες της μεταπολεμικής περιόδου, η επιμελήτρια προσκάλεσε δύο καλλιτέχνιδες την Jennifer Nelson (Ελλάδα/ΗΠΑ) και την Janis Rafa (Ελλάδα/Ολλανδία), να δημιουργήσουν νέα έργα τα οποία θα έχουν αναφορές και θα συνομιλούν με το πλούσιο έργο του Joseph Beuys, αλλά και την καλλιτεχνική του έρευνα.

Η Jennifer Nelson και η Janis Rafa είναι δύο δημιουργοί των οποίων οι αναζητήσεις σχετίζονται με την ευρύτατη καλλιτεχνική πρακτική, τη μεθοδολογία και τις ιδέες του Beuys, όπως και τη στάση του όσον αφορά την οικολογία. Τα νέα, έπειτα από ανάθεση, έργα της Jennifer Nelson και της Janis Rafa ασχολούνται –άμεσα ή έμμεσα– με περιβαλλοντικά ζητήματα και συγκεκριμένα με τη σχέση και τη σύνδεση ανάμεσα στον ανθρώπινο και τον ζωικό κόσμο. Και οι δύο καλλιτέχνιδες έλκονται από το ζωικό βασίλειο και εστιάζουν στις βιολογικές, ηθικές και φιλοσοφικές πτυχές που μας συνδέουν με τα ζώα, δημιουργώντας έργα διηθημένα από αφαιρετικές προσεγγίσεις και μεταφορές, τα οποία θίγουν κοινωνικά θέματα και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για μια ανοιχτή πρόσληψη της πραγματικότητας. Τα νέα εικαστικά βίντεο δημιουργούν δύο εντελώς διαφορετικά σύμπαντα και δύο διαφορετικές οπτικές αφηγήσεις, αλλά στοχάζονται αμφότερα το τραύμα, την ύπαρξη, τη βία και την αλλαγή.

Οι καλλιτέχνιδες επιχειρούν να ερευνήσουν τις συνδέσεις ανάμεσα στον φυσικό και ζωικό κόσμο και στην ανθρώπινη ύπαρξη, προτείνοντας παράλληλα με ποιητικό τρόπο τη θεραπευτική δύναμη της τέχνης για μια ανθρωπότητα που –εν μέσω μιας πανδημίας– αναζητά τρόπους αναζωογόνησης του εαυτού και μια αίσθηση ανανεωμένης ελπίδας για το μέλλον, όπως συνέβαινε και στη μεταπολεμική περίοδο κατά την οποία έζησε ο Beuys. Ο τίτλος  Everything is in a State of Change [Όλα είναι σε μια κατάσταση αλλαγής], είναι μια φράση του Joseph Beuys που αναφερόταν στην καλλιτεχνική διαδικασία την οποία ο ίδιος ακολουθούσε και υιοθετήθηκε εδώ για να χαρακτηρίσει τα νέα έργα των δύο καλλιτέχνιδων, τις μετασχηματιστικές δυνατότητες της τέχνης, αλλά και την εποχή που διανύουμε.

Τα έργα

Jennifer Nelson - To Be Voiced
Εργαστήριο με παιδιά, μονοκάναλο βίντεο, περ. 15 λεπτά, 2021

Ένα πρότζεκτ που υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τη Σοφία Καμαγιάννη, τον Δημήτρη Κωτσαρά, τη Ναταλία Παπαδοπούλου και τον Tim Ward

Το έργο της Jennifer Nelson πραγματεύεται την ευαίσθητη ισορροπία του φυσικού κόσμου. Η εξαφάνιση και η απώλεια είναι αυτά που την κινητοποίησαν να δημιουργήσει το To Be Voiced. Για το συνεργατικό και process-based αυτό έργο, η καλλιτέχνις συνεργάστηκε με οικολόγους, βιολόγους, παιδιά, έναν καλλιτέχνη που δουλεύει με ήχο και έναν διευθυντή χορωδιών για να μελετήσει και να συζητήσει την περιβαλλοντική και τη μελλοντική κληρονομιά μας, δίνοντας έμφαση στη μάθηση μέσω της ακοής. Εστιάζοντας στον Υμηττό, η Nelson σχεδιάζει και πραγματοποιεί ένα εργαστήριο με παιδιά, δημιουργώντας μια στενή σχέση με τον συγκεκριμένο αυτόν τόπο και προτείνοντας να σκεφτούμε τα «νόμιμα δικαιώματα» του περιβάλλοντος και τον σεβασμό που οφείλουμε στη φύση. 

Στο εικαστικό της βίντεο, η Nelson παρουσιάζει παιδιά που προσπαθούν να αναπαραγάγουν ή να φανταστούν τις άγριες κραυγές των απειλούμενων ειδών, εδραιώνοντας έναν δεσμό με την τοπική χλωρίδα και πανίδα που κινδυνεύει να εξαφανιστεί, αλλά και επιχειρώντας να επιτύχει μια πράξη ενσυναίσθησης και βαθιάς αναγνώρισης του Dasein των άλλων, παρόμοια με τις προθέσεις του Beuys στις περφόρμανς του με τα νεκρά ή τα ζωντανά ζώα.

Janis Rafa - Ο φόβος μην μείνει ξεχασμένο το ζώο για πάντα κάτω απ’ το έδαφος
Μονοκάναλο βίντεο, stereo ήχος, 12 λεπτά, 2021

Η νέα ταινία της Janis Rafa με τίτλο Ο φόβος μην μείνει ξεχασμένο το ζώο για πάντα κάτω απ’ το έδαφος / The Fear of Leaving The Animal Forever Forgotten Under The Ground έχει μια εφιαλτική, κλειστοφοβική ατμόσφαιρα ενός φανταστικού υπόγειου κόσμου που κατοικείται από ζώα και όπου η ανθρώπινη παρουσία υποδηλώνεται μόνο. Η δυνατή και οπτικά επιβλητική νέα μικρού μήκους ταινία της, κάνει μια διακριτική αναφορά στα πρώτα χρόνια της δουλειάς του Beuys κατά τον Β ́ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον τραυματικό βίο του, όπως και στην αξιοσημείωτη δράση του με τίτλο I Like America and America Likes Me [Αγαπώ την Αμερική και η Αμερική αγαπά εμένα] (1974), για την οποία ο Beuys μοιράστηκε έναν μοναχικό χώρο μαζί με ένα κογιότ για τρεις ημέρες. Το κινηματογραφικό βλέμμα εναλλάσσεται ανάμεσα στην οπτική γωνία του ανθρώπου και των ζώων, καθώς η κάμερα στρέφεται από τη θέση του ανθρώπου σε εκείνη των σκύλων, μεταβαίνοντας ταυτόχρονα από το υποκείμενο που καταπιέζει σε εκείνο του καταπιεσμένου.

Το αδάμαστο πνεύμα των σκύλων αντιπαραβάλλεται στην αινιγματική, αμφιλεγόμενη και αθέατη ανθρώπινη μορφή, ενώ ο εγκλεισμός τους, τοποθετημένος σε αυτό το εγκαταλελειμμένο, μετα-αποκαλυπτικό μέρος, προκαλεί αντιφατικά συναισθήματα, σκέψεις και ιδέες όπου μπορούμε να αναγνωρίσουμε αντίθετα ζεύγη: το κτηνώδες εναντίον του ανθρώπινου, τον δράστη εναντίον του θύματος, τον κυνηγό εναντίον του θηράματος, την υποταγή εναντίον της δύναμης, τη σκληρότητα εναντίον της συμπόνιας, το άγριο και ελεύθερο εναντίον του έγκλειστου, το ρεαλιστικό εναντίον του μυστικιστικού, και το κρυπτικό εναντίον της έκθεσης.

Κατάλογος
Everything Is in a State of Change
Επιμέλεια: Δάφνη Βιτάλη
Με κείμενα των: Δάφνη Βιτάλη, Άννα Λυδάκη, Jennifer Nelson, Stefanie Peter, Janis Rafa

O κατάλογος κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κυαναυγή.
Θα τον βρείτε επίσης στη ρεσεψιόν του Goethe-Institut Athen κατά τη διάρκεια του προγράμματος.