Heritage in Focus | Η εκκένωση του Βερολίνου w/ dj sets
Το Goethe-Institut Athen σάς προσκαλεί στην πρώτη εκδήλωση της σειράς Heritage in Focus [Η κληρονομιά στο επίκεντρο] την Τετάρτη 27 Νοεμβρίου, η οποία περιλαμβάνει την προβολή της κινηματογραφικής ταινίας Berlin Utopiekadaver [Η εκκένωση του Βερολίνου] του Johannes Blume, παρουσία του σκηνοθέτη, στις 18:00, μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με τη συμμετοχή των Μαρία Κομνηνού, Σοφία Ντώνα, Πέγκυ Ρίγγα, Linda Paganelli και Marcel Weber, σε συντονισμό της Cathryn Drake, στις 20:30, και DJ sets από τους DJ Irakli και Ablaze Meursault που ξεκινούν στις 22:00.
Heritage in Focus [Η κληρονομιά στο επίκεντρο]
Το θέμα της «κληρονομιάς» γνωρίζει αυτή τη στιγμή μια πραγματική έκρηξη του ενδιαφέροντος στην επιστήμη και την πολιτική, σε φορείς και μέσα του πολιτισμού. Αν στο παρελθόν συνδέονταν με αυτό κυρίως ερωτήματα που αφορούσαν το ιδιωτικό δίκαιο, όπως το κληρονομικό δικαίωμα, και στα ευρύτερα κοινωνικά συμφραζόμενα προπαντός η προστασία μνημείων και ιστορικών κτιρίων, τα τελευταία χρόνια η έννοια της «κληρονομιάς» έχει διευρυνθεί αισθητά ως προς τις σημασίες της και, κατ’ επέκταση, τη χρήση της. Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στους νέους ορισμούς που της έχουν δοθεί, για παράδειγμα από την UNESCO, η οποία τις τελευταίες δεκαετίες έχει επεκτείνει σημαντικά το πεδίο προστασίας της ανθρώπινης «πολιτιστικής κληρονομιάς». Έτσι, εδώ και είκοσι χρόνια, υπό προστασία μπορούν να τεθούν και πολιτιστικές παραδόσεις, έθιμα ή διατροφικά είδη, λόγου χάρη το βυζαντινό άσμα της Ελλάδας και της Κύπρου, ή σκηνή των κλαμπ του Βερολίνου, που ενώ κάποτε θεωρούνταν αβανγκάρντ και ανατρεπτική, σήμερα ανήκει στις απειλούμενες με εξαφάνιση παραδόσεις.
Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια –λόγω και των σχετικών δημόσιων συζητήσεων– έχει αυξηθεί το επιστημονικό ενδιαφέρον για την «κληρονομιά»: έτσι το τι σημαίνει «κληρονομιά» είναι σήμερα ένα ερώτημα που εξετάζεται ευρέως στις επιστήμες της ιστορίας και του πολιτισμού, την εθνολογία και τις «μουσειακές σπουδές», οδηγώντας σε άλλα ζητήματα: την εθνογένεση (nation building), την επιστροφή αρχαιοτήτων και την προέλευση των έργων τέχνης, την αντιμετώπιση της (μετα-)αποικιοκρατίας καθώς και την καταχρηστική εκμετάλλευση η οποία θέτει σε κίνδυνο τον άνθρωπο και τη φύση. Ένα παράδειγμα που σχετίζεται με την κλιματική κρίση αλλά και με τις μετα-αποικιοκρατικές συζητήσεις είναι το θέμα της οντολογικής κατηγορίας του μη ανθρώπινου (non-human agency): Έχουν τα ποτάμια, τα δάση ή άλλα φυσικά τοπία δικαιώματα; Δεν θα έπρεπε να απολαμβάνουν και αυτά ένα καθεστώς προστασίας ως μη πολιτιστική κληρονομιά; Και οι ορυκτολογικές ή φυσιογνωστικές συλλογές; Δεν αφηγούνται και αυτές (πολιτισμικές) ιστορίες σχέσεων εξάρτησης και ανθρώπινης εκμετάλλευσης; Ταυτόχρονα ακούγονται και κάποιες πρώτες αντίθετες γνώμες που χαρακτηρίζουν αυτήν την ευρεία εστίαση στο παρελθόν «νοσταλγία» ‒ συμβάλλοντας πάντως και αυτές στην κριτική και εξονυχιστική διερεύνηση του θέματος.
Η σειρά εκδηλώσεων με τίτλο Heritage in Focus [Η κληρονομιά στο επίκεντρο], την οποία έχει διοργανώσει το Goethe-Institut Athen και το Humboldt Forum, πραγματεύεται το θεματικό πεδίο της «κληρονομιάς» από τέσσερις διαφορετικές οπτικές γωνίες, εστιάζοντας όμως στη Γερμανία και την Ελλάδα. Με αφετηρία την αισθητά διευρυμένη ερμηνεία και το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την έννοια της «κληρονομιάς», σε τέσσερις συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης θα εξεταστούν θέματα όπως η άυλη πολιτιστική και η πολεοδομική κληρονομιά, αλλά και το θεματικό σύνολο που αφορά τη φύση και την κληρονομιά, καθώς και το ζήτημα της εθνογένεσης (nation building) σε σχέση με τα ευρήματα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος και την επιστροφή τους στις χώρες προέλευσης. Τα αποτελέσματα αυτών των συζητήσεων θα παρουσιαστούν το 2026-27 στο πλαίσιο της θεματικής «Κληρονομιά» στο Humboldt Forum.
Heritage in Focus #1: Χώροι μουσικής και κινηματογράφου σε κίνδυνο
Στις 27 Νοεμβρίου η σειρά εκδηλώσεων Heritage in Focus [Η κληρονομιά στο επίκεντρο] είναι αφιερωμένη στο θέμα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Με παραδείγματα την κουλτούρα των βερολινέζικων κλαμπ (που από το 2024 ανήκουν στην άυλη παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά) και του αθηναϊκού κινηματογραφικού τοπίου, θα αναλυθούν οι επιπτώσεις φαινομένων όπως του «αστικού εξευγενισμού» και του «υπερτουρισμού» –πυροδοτούμενα αμφότερα από μια ολοένα μεγαλύτερη εμπορευματοποίηση μιας χαρακτηριστικής πολιτιστικής κληρονομιάς– στον κοινωνικό ιστό των πόλεων. Θάνατος της σκηνής των κλαμπ, απώλειες σε χώρους παρουσίασης έργων του πολιτισμού και τυποποίηση των πολιτιστικών εκδηλώσεων που προσφέρονται στο κοινό είναι οι λέξεις-κλειδιά του επίκαιρου αυτού προβληματισμού, που γεννά έντονες αντιδράσεις από τη μεριά του καλλιτεχνικού χώρου.
Μετά την προβολή της ταινίας Berlin Utopiekadaver [Η εκκένωση του Βερολίνου] και μια συζήτηση με τον σκηνοθέτη Johannes Blume, το πάνελ με συντονίστρια τη δημοσιογράφο επί πολιτιστικών θεμάτων Cathryn Drake θα στραφεί στη δυναμική του αστικού εξευγενισμού και της ολοένα μεγαλύτερης πίεσης των επενδυτών αλλά και ενός όλο και πιο εμπορικού διεθνούς τουρισμού. Μαζί με τον πρόεδρο της Επιτροπής των Κλαμπ του Βερολίνου Marcel Weber και την καλλιτέχνιδα Linda Paganelli (που αυτή τη στιγμή παρουσιάζει έκθεση με θέμα τον αστικό εξευγενισμό στο Stadtmuseum Berlin), θα συζητήσουν η αρχιτέκτονας και καλλιτέχνιδα από την Αθήνα Σοφία Ντώνα, η θεωρητικός του κινηματογράφου και πρόεδρος της Ταινιοθήκης Ελλάδος Μαρία Κομνηνού, καθώς και η αρχαιολόγος και ιδιοκτήτρια κινηματογράφων Πέγκυ Ρίγγα. Οι συνομιλητές θα αναπτύξουν σενάρια του πώς μπορούν να αντιδράσουν οι πόλεις, οι κάτοικοι και οι κοινότητές τους σε αυτές τις προκλήσεις, καθώς και του πώς μπορούν να εκφραστούν και να τοποθετηθούν απέναντι σε αυτές καλλιτέχνες/-ιδες και ακτιβιστές/-στριες. Η βραδιά θα κλείσει με ένα ελληνογερμανικό dj-set από τον DJ Irakli και την Ablaze Meursault.
Οι υπόλοιπες εκδηλώσεις έχουν θέμα την αρχιτεκτονική κληρονομιά και τις κοινωνικο-πολιτιστικές επιπτώσεις σε αυτήν, με αφετηρία την ταραχώδη ιστορία του Humboldt Forum και το μεγάλης κλίμακας έργο αστικής ανάπλασης «Έξυπνη Πόλη» στο Ελληνικό (Φεβρουάριος 2025). Τον Απρίλιο του 2025 θα διερευνηθεί το μεγάλο θέμα της εθνογένεσης (nation building) υπό το πρίσμα των ευρημάτων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος και της επιστροφής αρχαιοτήτων στις χώρες προέλευσης. Τέλος, θα συζητηθεί το θέμα του non-human agency, του πώς αντιμετωπίζεται η κληρονομιά της φύσης και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτήν, ζητήματα που κερδίζουν παγκοσμίως έδαφος στον δημόσιο λόγο. Το γενικό πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης προβολές ταινιών και συζητήσεις με ανθρώπους από τον χώρο της σκηνοθεσίας (μεταξύ των οποίων ο Heinz Emigholz), φωτίζοντας τις καλλιτεχνικές πτυχές του θέματος και προσφέροντας επιπλέον δυνατότητες ανταλλαγής απόψεων και εμπειριών.
Πρόγραμμα 27.11.2024
18:00 Προβολή ταινίας Berlin Utopiekadaver [Η εκκένωση του Βερολίνου], Johannes Blume, 2024, 95’ Παρουσία του σκηνοθέτη
Στα γερμανικά, με υπότιτλους στα ελληνικά και τα αγγλικά
Q&A: Johannes Blume
Γλώσσα: αγγλικά με ταυτόχρονη διερμηνεία προς τα ελληνικά
20:30 Συζήτηση στρογγυλής τραπέζης
Με τη συμμετοχή των Μαρία Κομνηνού, Σοφία Ντώνα, Πέγκυ Ρίγγα, Linda Paganelli και Marcel Weber
Σε συντονισμό της Cathryn Drake
Γλώσσα: αγγλικά, ελληνικά με ταυτόχρονη διερμηνεία
22:00 DJ Sets Irakli, Ablaze Meursault
Περισσότερα για την ταινία
BERLIN UTOPIEKADAVER [Η εκκένωση του Βερολίνου] Johannes Blume 2024 92 λεπτά
Ένα κύμα εκκενώσεων κτιρίων σαρώνει το Βερολίνο. Η κοινότητα των καταλήψεων καταρρέει και τα μέλη της αισθάνονται ότι εξωθούνται να εγκαταλείψουν την πόλη. Καταγράφοντας διάφορες γενιές, η ταινία αποτυπώνει μια υποκουλτούρα, οι χαρακτήρες της οποίας βγαίνουν και μιλούν ανοιχτά για τους αγώνες τους ενάντια στη λήθη, υπογραμμίζοντας όμως πόσο σημαντικό είναι να χορεύουν και να κλαίνε μαζί.
Σύνοψη ταινίας
Ένας ταξιτζής κάνει μια διαδρομή στην πόλη, μιλώντας για τις σαρωτικές αλλαγές σε αυτήν και για την έκρηξη στην αγορά των ακινήτων. Ο ίδιος είναι ένας πάνκης αλλά και γνωστή φιγούρα στον χώρο των αυτόνομων της πόλης. Οι στάσεις του στη διαδρομή γίνονται σε εμβληματικές τοποθεσίες της πόλης, όπως είναι οι Rigaer Straße, Liebigstraße, das Tuntenhaus, Potse, Drugstore, Syndikat, Meuterei και Köpi, όλοι τους χώροι που αγωνίζονται για την επιβίωσή τους. Νέοι άνθρωποι από συλλογικότητες όπως η Potse και η Drugstore ανησυχούν για το μέλλον της αυτοργανωμένης ζωής τους. Γυναίκες από την κατάληψη της Liebigstraße εξηγούν πόσο σημαντικός στάθηκε ο χώρος τους για τις ανάγκες στέγασης της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Οι τελευταίες εκκενώσεις κτιρίων δεν έχουν ακόμη διεκπεραιωθεί, ενώ επίκεινται οι επόμενες από στιγμή σε στιγμή: το αυτόνομο κέντρο νεολαίας Potse έχει κληθεί να παραδώσει τα κλειδιά του χώρου και οι διαπραγματεύσεις σχετικά με το Köpi Wagenplatz βρίσκονται σε εξέλιξη. Μέσα από τα μάτια των πρωταγωνιστών εισερχόμαστε στον κόσμο των καταλήψεων. Μαζί τους, περιηγούμαστε σε πορείες, συναυλίες, διαδηλώσεις, συλλογικές κουζίνες (KüFas), καθώς και στις προσωπικές και επαγγελματικές ζωές τους. Ξανά και ξανά, μια δυνατή φωνή ακούγεται από το μεγάφωνο και κηρύσσει τον πόλεμο στην πόλη των πλουσίων.
Ο σκηνοθέτης
Ο Johannes Blume [Γιοχάννες Μπλούμε] γεννήθηκε στο Βερολίνο. Στην τελευταία τάξη του σχολείου, διακόπτει χωρίς να δώσει απολυτήριες εξετάσεις και για μερικά χρόνια δουλεύει ως μπάρμαν σε ένα ανεξάρτητο μικρό θέατρο. Αποκτά την πρακτική εμπειρία του στον κινηματογράφο ως βοηθός παραγωγής και βοηθός σκηνοθέτη σε διάφορες κινηματογραφικές παραγωγές. Κάνει αρκετές πειραματικές και μικρού μήκους ταινίες, καθώς και άλλων ειδών φιλμικές δουλειές που του ανατίθενται από πολιτιστικούς και κοινωνικο-οικολογικούς φορείς ή προγράμματα. Το 2013 μεταπηδά από το πρακτικό στο ακαδημαϊκό πεδίο: αφού παίρνει το απολυτήριο λυκείου από Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας, σπουδάζει Φιλοσοφία και Θεωρία του Κινηματογράφου στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Μετά την αποφοίτησή του το 2019, ο Johannes Blume εργάζεται ως σκηνοθέτης και αρθρογράφος. Το μεσαίου μήκους ντοκιμαντέρ του Strawalde αποσπά καλές κριτικές. Το πρώτο μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ του με τίτλο Berlin Utopiekadaver υλοποιείται σε συνεργασία με τη Filmgalerie 451 και με την υποστήριξη του ZDF στο πλαίσιο της σειράς Das kleine Fernsehspiel, ενώ διακρίνεται με το βραβείο Max Ophüls για την «Καλύτερη Μουσική σε Ντοκιμαντέρ».
