History Projected | Επεισόδιο 5: Γυναίκες απαντούν
Σε μια σειρά κινηματογραφικών προβολών που εκτείνεται σε όλη τη διάρκεια του 2024, μικρού και μεγάλου μήκους ταινίες από την Ελλάδα και τη Γερμανία συνδυάζονται, συνδιαλέγονται και συναρμολογούν διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης του κοινού ιστορικού παρελθόντος: Μικρό-αφηγήσεις και έκκεντρες, χαμηλόφωνες μαρτυρίες που ξετυλίγονται στον πληθυντικό αριθμό, ασκήσεις με τη μυθολογία και τις μάσκες της εθνικής ταυτότητας, παιχνίδια παζλ με ψηφίδες από το αρχείο, ηχηρές και αόρατες χειρονομίες και τεκμήρια καταργούν την απόσταση από τις πηγές και τα λογής τεκμήρια και ενθαρρύνουν απρόσμενες αναγνώσεις εκατέρωθεν των συνόρων. Ώσπου φέρνουν την ιστορία στο παρόν για να την προβάλλουν στο μέλλον, κάνοντάς την –με τη βοήθεια της κινηματογραφικής γλώσσας– αίσθηση, ένστικτο και συλλογικό βίωμα.
5.12.2024 Επεισόδιο 5: Γυναίκες απαντούν
Δυο ταινίες που φτιάχτηκαν την ανέφελη δεκαετία του ’80, αλλά σε κομβικές στιγμές για την πολιτική ιστορία των χωρών τους (η ελληνική μετά τον «άνεμο της αλλαγής» και η γερμανική αμέσως πριν από την Πτώση του Τείχους). Ένα πρόγραμμα που εστιάζει στις μικροϊστορίες των γυναικών που ζουν σε μια εκδοχή του περιθωρίου – στα b-sides της επίσημης ιστορίας: στην Ανατολική Γερμανία και σε ένα νησί του Αιγαίου που κάποτε ήταν τόπος εξορίας. (Ο τίτλος του προγράμματος είναι μια αναφορά σε μια ταινία μικρού μήκους που γύρισε η Ανιές Βαρντά κατόπιν ανάθεσης του γαλλικής τηλεόρασης για το Διεθνές Έτος Γυναικών [1975].)
19:00 Φούρνοι, μια γυναικεία κοινωνία
Αλίντα Δημητρίου & Νίκος Κανάκης, 1982
43΄ (στα ελληνικά με αγγλικούς υπότιτλους
20:00
Winter adé [Αντίο χειμώνα]
Helke Misselwitz, 1988
116΄(στα γερμανικά με αγγλικούς και ελληνικούς υπότιτλους)
Συνόψεις ταινιών
Φούρνοι, μια γυναικεία κοινωνία
Στο νησί Φούρνοι της Ικαρίας, ένας ερευνητής παρακολουθεί τη ζωή των κατοίκων. Δίχως προκαθορισμένο σενάριο, δίχως έτοιμες ερωτήσεις, ως απλός παρατηρητής. Μέσα από αυτή την έρευνα, ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας η κοινωνία των Φούρνων μέσα από τους ανθρώπους της, μέσα από αναμνήσεις, μέσα από αγωνίες, μέσα από τον καθημερινό μόχθο. Στο νησί, οι άνδρες είναι ναυτικοί και οι γυναίκες έχουν αναλάβει όλα τα πόστα που πιο συμβατικά θα περίμενε κανείς να εκτελούνται από τους άντρες, από οικοδομικές εργασίες μέχρι αγροτικές δουλειές. Η κάμερα της Αλίντας Δημητρίου και του Νίκου Κανάκη καταγράφει έτσι με ανάγλυφο τρόπο τις σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα και το πώς ο καταμερισμός της εργασίας αποτελεί βασικό γρανάζι στην λειτουργία της κοινωνικής μηχανής. Μέσα από μια σπουδαίας αφοσίωσης μεθοδολογία προφορικής ιστορίας, όπου την Ιστορία αφηγούνται μέσα από τα βιώματά τους οι ίδιοι οι –συνήθως χωρίς βήμα και φωνή– μάρτυρες, η Δημητρίου κι ο Κανάκης τελειοποιούν ένα είδος πολιτικού ντοκιμαντέρ που δίνει πλατφόρμα και βοή σε φωνές περιθωριοποιημένες από την επίσημη ιστορική καταγραφή, όπως αναδεικνύεται ιδανικά και στην περίπτωση των Φούρνων, όπου ο φεμινισμός αναπτύσσεται αναγκαία μέσα από τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες.
Winter adé
Η σκηνοθέτις διασχίζει με το τρένο τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας στον τελευταίο χρόνο της ύπαρξής της ως κράτος. Από το Zwickau, πόλη βιομηχανική, πόλη των ορυχείων (από την περιοχή κατάγεται και η ίδια), η δημιουργός φτάνει στον βορρά και στη Βαλτική θάλασσα. Στον δρόμο της συναντά γυναίκες διαφορετικών ηλικιών και κοινωνικών στρωμάτων. Φόντο της ταινίας τα τοπία και η ανατολικογερμανική αρχιτεκτονική, γυρισμένα σε ασπρόμαυρο φιλμ. Οι γυναίκες μιλούν για τις δυσκολίες και τις ελπίδες τους. Οι μαρτυρίες τους συνθέτουν ένα καλειδοσκόπιο αναμνήσεων, πόθων, απογοητεύσεων που περιγράφει τη ζωή και την ατμόσφαιρα στην ΛΔΓ έναν χρόνο πριν από την κατάρρευσή της. Ποτέ στο παρελθόν δεν είχαν σταθεί πολίτες της ΛΔΓ τόσο ανεπιτήδευτα μπροστά στην κάμερα, ποτέ δεν είχαν μιλήσει τόσο ανοιχτά μπροστά στον φακόγια τις συνθήκες της καθημερινής τους ζωής, αλλά και για τον ψυχικό τους κόσμο. Ο τίτλος Αντίο Χειμώνα «προφητεύει» σχεδόν την αλλαγή εποχής στην Ανατολική Γερμανία. Έναν χρόνο μετά την πρεμιέρα της ταινίας και μάλιστα στην ίδια πόλη, τη Λειψία, το κράτος της ΛΔΓ θα κατέρρεε.
Βιογραφικά σκηνοθετών/-ριών
Η Αλίντα Δημητρίου (1933-2018) γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Σκηνοθεσία στη Σχολή Σταυράκου. Παράλληλα με τη διοργάνωση κινηματογραφικών προβολών κατά την περίοδο 1970-1975, συμμετείχε σε σεμινάρια για την ταινία μικρού μήκους, και έγραψε και μετέφρασε άρθρα σε κινηματογραφικά περιοδικά. Είναι συγγραφέας του βιβλίου Φιλμογραφία ταινιών μικρού μήκους (1939-1979), ενώ το 1992 εξέδωσε το Λεξικό ταινιών μικρού μήκους. Σκηνοθέτησε πάνω από 50 ντοκιμαντέρ. Το 2008 απέσπασε το Βραβείο Κοινού στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ στη Θεσσαλονίκη για το ντοκιμαντέρ Πουλιά στον Βάλτο. Η τριλογία της, Πουλιά στον βάλτο, Η ζωή στους βράχους και Τα κορίτσια της βροχής ανέδειξε μέσα από μαρτυρίες και ντοκουμέντα την αγωνιστικότητα και τη δύναμη της γυναικείας ψυχής.
Ο Νίκος Κανάκης σπούδασε κινηματογράφο στο London Film School. To 1970 ξεκίνησε την ελληνική καριέρα του ως μοντέρ και βοηθός σκηνοθέτη σε ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους. Στην συνέχεια από το 1975 σκηνοθετεί ντοκιμαντέρ ο ίδιος και μοντάρει ντοκιμαντέρ. Το 1981-82 σκηνοθετεί μια ιδιαίτερη σειρά, περίπου 40 ντοκιμαντέρ, με γενικό τίτλο Η Ελλάδα των 5 Ωκεανών. Το 1985 σκηνοθετεί και μοντάρει την κινηματογραφική ταινία Το κολιέ, στην οποία επίσης υπογράφει την παραγωγή. Το 1987 σκηνοθετεί και αναλαμβάνει την παραγωγή του ντοκιμαντέρ Μάρκος Βαμβακάρης. Το 1990 σκηνοθετεί και αναλαμβάνει την παραγωγή της τηλεοπτικής σειρά Ζητώ γνωριμία. Το 1994 σκηνοθέτησε την ταινία μεγάλου μήκους Παράθυρο στη Δύση. Από το 1995 μόνταρε και ανέλαβε την παραγωγή σε ταινίες του Ελληνικού κινηματογράφου και πέντε διεθνείς συμπαραγωγές με την Κύπρο, τη Βουλγαρία και την Τουρκία. Συνολικά μόνταρε σχεδόν 100 ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους. Για 15 συνεχή χρόνια, δίδαξε κινηματογραφική θεωρία και μοντάζ στη Σχολή Κινηματογράφου «Λυκούργος Σταυράκος». Έφυγε από τη ζωή το 2024.
Η Helke Misselwitz θεωρείται μία από τις σημαντικότερες ντοκιμαντερίστριες της Γερμανίας. Γεννήθηκε το 1947 στο Planitz/Zwickau. Όταν τελείωσε το σχολείο, μαθήτευσε ως ξυλουργός και φυσικοθεραπεύτρια, ενώ στη συνέχεια εργάστηκε για εννιά χρόνια ως βοηθός σκηνοθέτη και σκηνοθέτρια στην τηλεόραση της Ανατολικής Γερμανίας. Από το 1978 έως το 1982 σπούδασε σκηνοθεσία στην Ακαδημία Κινηματογράφου και Τηλεόρασης στο Πότσνταμ-Μπάμπελσμπεργκ. Η αίτηση εισαγωγής της στα στούντιο της DEFA για ταινίες μεγάλου μήκους απορρίφθηκε, κι έτσι ανέλαβε άλλες δουλειές, ενώ εργαζόταν ως ανεξάρτητη καλλιτέχνις κάνοντας μικρά δοκιμιακά έργα για το στούντιο της DEFA για ντοκιμαντέρ. Το 1985 έγινε δεκτή ως φοιτήτρια μεταπτυχιακού στην Ακαδημία Τεχνών της Ανατολικής Γερμανίας. Από το 1988 έως το 1999 εργάστηκε ως σκηνοθέτρια στο στούντιο της DEFA. Σκηνοθέτησε την πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία Herzsprung το 1992, και ακολούθησε το Little Angel το 1996. Είναι καθηγήτρια σκηνοθεσίας στην Ακαδημία Κινηματογράφου και Τηλεόρασης στο Πότσνταμ-Μπάμπελσμπεργκ και μέλος της Ακαδημίας Τεχνών.
Το πρόγραμμα προβολών History Projected πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Ethnofest – Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας.
Eπιμέλεια προγράμματος: Γκέλυ Μαδεμλή
Οπτική ταυτότητα: Typical Organization
