«Η άλλη πλευρά της Καταιγίδας» | Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου

Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ συναντά τον Όρσον Ουέλς στην πρεμιέρα του φετινού Φεστιβάλ!

Ναι, όλα θα εξαφανιστούν,
Και δεν θ’ αφήσουν ούτε ίχνος.
Γιατί είμαστε, φτωχοί εμείς,
Από το ίδιο υλικό
Που είναι φτιαγμένα τα όνειρα,
Και η μικρή ζωούλα μας
Τελειώνει μ’ έναν ύπνο.

Με μια συναρπαστική πρωτότυπη σύνθεση του Γιάννη Χουβαρδά κάνει πρεμιέρα το φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου στην Πειραιώς 260, την Τετάρτη 1 Ιουνίου 2022 και για επτά συνολικά παραστάσεις. Η σαιξπηρική Καταιγίδα συναντά το Χόλιγουντ της «Χρυσής Εποχής» και τον ιδιοφυή δημιουργό Όρσον Ουέλς· το δε κοινό προσκαλείται σε ένα μαγικό ταξίδι τόσο στον κόσμο του θεάτρου όσο και αυτόν του κινηματογράφου.

Πράγματι, το κείμενο που υπογράφει ο Γιάννης Χουβαρδάς μεταφέρει την ποίηση του πρωτοτύπου σ’ ένα μυθικό, αλλά και κοντινό σ’ εμάς περιβάλλον, ένα κινηματογραφικό στούντιο, αντλώντας την έμπνευσή του από δύο κύκνεια άσματα: το τελευταίο θεατρικό έργο του Άγγλου δραματουργού, την Καταιγίδα (The Tempest), που πολύ συχνά απαντάται στα ελληνικά ως Τρικυμία, και την τελευταία, ανολοκλήρωτη ταινία του Όρσον Ουέλς Η άλλη πλευρά του ανέμου.

«Ουέλς και Σαίξπηρ είναι ονόματα συγγενικά», σημειώνει ο Γιάννης Χουβαρδάς. «Ο Ουέλς ασχολήθηκε εξαντλητικά με τον Σαίξπηρ σκηνοθετώντας έργα του στο θέατρο και στον κινηματογράφο. Ο Σαίξπηρ έγραψε αυτό το θείο έργο, την Καταιγίδα του, που στη θεματική του, την πλοκή του και στους χαρακτήρες του ταυτίζεται, σε πολλά σημεία, εκπληκτικά με τη ζωή και το έργο του Ουέλς. Ήταν μοιραίο ότι κάποτε αυτή η συγγένεια θα γεννούσε ένα νόθο, αλλά με ιδιαίτερη προσωπικότητα, παιδί».

Ολόκληρο το έργο, άλλωστε, είναι μια φαντασμαγορική μίξη θεάτρου και κινηματογράφου, μ’ ένα λαμπερό σύνολο ηθοποιών απ’ όλες τις γενιές του ελληνικού θεάτρου – Πυγμαλίων Δαδακαρίδης, Έκτορας Λυγίζος, Άρης Μπαλής, Ελένη Μπούκλη, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Αντώνης Μυριαγκός, Δημήτρης Παπανικολάου, Δημήτρης Πασσάς, Δημήτρης Πιατάς, Άλκηστις Πουλοπούλου, Χάρης Φραγκούλης και ο βετεράνος Γιάννης Βογιατζής.

Ο κόσμος του Πρόσπερο, το «μαγικό νησί» του, είναι την ίδια στιγμή ο κόσμος του Όρσον Ουέλς. Και τα υπόλοιπα σαιξπηρικά πρόσωπα, όμως, παραπέμπουν σε αναγνωρίσιμες θρυλικές μορφές χολιγουντιανών ταινιών – από τη Ρίτα Χέιγουορθ και τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, μέχρι το δίδυμο Χοντρός και Λιγνός, αλλά και τους Βίνσεντ Πράις, Πίτερ Λόρε, Φρεντ Αστέρ και τη χορευτική παρτενέρ του τελευταίου, Τζίντζερ Ρότζερς. Από την παράσταση περνούν, επίσης, όλα τα είδη του κινηματογράφου εποχής (νουάρ, ρομαντική κομεντί, τρόμου, μιούζικαλ κ.ά.).

Η μαγεία συνιστά κεντρικό θέμα στην Καταιγίδα, καθώς είναι το στοιχείο που δένει την πλοκή. Η δε αποκήρυξή της συνδέεται με την απόσυρση του Σαίξπηρ από τη θεατρική συγγραφή. Η μαγεία, όμως, είναι και άλλο ένα στοιχείο που συνδέει το κύκνειο άσμα του Σαίξπηρ με τη ζωή και το έργο του ταχυδακτυλουργού, ανάμεσα στις άλλες ιδιότητές του, Όρσον Ουέλς, εκπέμποντας μια αύρα της ύλης που παλεύει να γίνει πνεύμα.

Η πραγματικότητα του θεάτρου και οι ψευδαισθήσεις του καθώς και οι στιγμές που αποτυπώνει η κάμερα, μπλέκονται με την αληθινή ζωή σε ένα παιχνίδι/παράσταση που αφήνει να  αιωρείται το ερώτημα του ποιητή αν η μαγεία είναι τελικά το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένα τα όνειρα.

Και να που ερωτεύτηκαν στ’ αλήθεια!
Ζωή και τέχνη επιτέλους συναντήθηκαν!

Λίγα λόγια για την Καταιγίδα του Σαίξπηρ:
Ο Πρόσπερο, Δούκας του Μιλάνου, που ασχολείτο με μυστικιστικές μελέτες, χάνει τον θρόνο του, καθώς ο αδερφός του, Αντόνιο, με τη βοήθεια του βασιλιά της Νάπολης Αλόνσο, σφετερίστηκε την περιουσία και την εξουσία του. Έτσι καταλήγει σε ένα ερημονήσι μαζί με τη μικρή του κόρη, Μιράντα. Δώδεκα χρόνια αργότερα, ο Πρόσπερο έχει εξελιχθεί σε μεγάλο μάγο, που ελέγχει στοιχεία της φύσης και ξωτικά, όπως το αγαθό πνεύμα Άριελ. Μαζί τους στο νησί και υπηρέτης του Πρόσπερο και της Μιράντα, ο ιθαγενής Κάλιμπαν.

Ωστόσο, η μοίρα ευνοεί τον Πρόσπερο και όσοι συνωμότησαν εναντίον του για το θρόνο του Μιλάνου θα ναυαγήσουν στο νησί του μετά από μια σφοδρή καταιγίδα που προκάλεσε ο ίδιος με τις μαγικές του δυνάμεις. Εκεί παρασύρονται από τις παραισθήσεις που τους προκαλεί, μέχρι που ανακαλύπτουν ότι ο λόγος που βασανίζονται οφείλεται στο ότι αδίκησαν παλιότερα τον Πρόσπερο, στον οποίο και θέλουν πια να επιστρέψουν το Δουκάτο για να τους συγχωρέσει. Στο μεταξύ, η Μιράντα αρραβωνιάζεται τον Φερδινάνδο, γιο του Αλόνσο, και ο Πρόσπερο θα επιστρέψει ως Δούκας στο Μιλάνο, αφού πρώτα αποκηρύξει την υψηλή τέχνη της μαγείας και απελευθερώσει τον Άριελ.

Λίγα λόγια για τη ζωή και το έργο του Όρσον Ουέλς:
O Όρσον Ουέλς είναι σκηνοθέτης θεάτρου και κινηματογράφου, ηθοποιός, σεναριογράφος και παραγωγός, και ο άνθρωπος που έμελλε να αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κινηματογράφο μέχρι σήμερα. Γεννημένος στην πόλη Κενόσα του Ουισκόνσιν το 1915, ο Ουέλς θεωρείται παιδί θαύμα, με ασχολίες όπως το πιάνο, το σχέδιο, η υποκριτική, η ποίηση και η ταχυδακτυλουργική. Χάρη στον πατέρα του, επιτυχημένο εφευρέτη και βιομήχανο, έρχεται από νωρίς σε επαφή με τον κόσμο του θεάματος ενώ σε ηλικία 11 ετών έχει κάνει τον γύρο του κόσμου δύο φορές. Μετά τις σπουδές του κάνει τα πρώτα του βήματα ως ηθοποιός σε πειραματικό θέατρο της Ιρλανδίας, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του '30 τον βρίσκουμε να ανεβάζει παραστάσεις στη Νέα Υόρκη.

Διάσημος, ωστόσο γίνεται μεταφορικά και κυριολεκτικά από μια «παρεξήγηση». Βρισκόμαστε στο 1938, όταν διασκευάζοντας ο ίδιος για το ραδιοφωνικό δίκτυο CBS ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας (Ο πόλεμος των κόσμων του Herbert George Wells) πείθει τους ακροατές του ότι η γη δέχεται επίθεση από εξωγήινους και αρχίζουν να τρέχουν στους δρόμους πανικόβλητοι. Μετά από αυτό, δεν αργεί να τον ανακαλύψει το Χόλιγουντ, αλλά και να τον εμπιστευτεί, δίνοντάς του την ευκαιρία να γυρίσει το κορυφαίο έργο του, και μια από τις σημαντικότερες ταινίες όλων των εποχών, τον Πολίτη Κέιν (1941).

Αν και πολλές από τις ταινίες του θεωρούνται πλέον κλασικής αξίας, τα περισσότερα έργα που σκηνοθετεί, συμπεριλαμβανομένου και του Πολίτη Κέιν, δεν γνωρίζουν εμπορική επιτυχία στην εποχή τους. Γρήγορα ο Ουέλς απορρίπτεται από το Χόλιγουντ και η καριέρα του δεν ανακάμπτει ποτέ. Εκείνος όμως επιμένει, σκηνοθετώντας ταινίες κυρίως στην Ευρώπη.

Η συνάντηση του Σαίξπηρ με τον Ουέλς δεν είναι καινούργια. Στη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας, ο τελευταίος αναμετριέται αρκετές φορές με τον Σαίξπηρ, είτε ως σκηνοθέτης είτε και ως ηθοποιός, πρωταγωνιστώντας μεταξύ άλλων στον κινηματογραφικό Μακμπέθ (1947), αλλά και στον θεατρικό Οθέλλο (Λονδίνο, 1951) και στον Βασιλιά Ληρ (Νέα Υόρκη, 1956).

Το Η άλλη πλευρά του ανέμου είναι η τελευταία ταινία του, η οποία άρχισε να γυρίζεται το 1970 και ουδέποτε ολοκληρώθηκε μέχρι το 1985 που πέθανε ο σκηνοθέτης. Αντιθέτως σφραγίστηκε χάρη σε μια διαμάχη του Ουέλς με τους χρηματοδότες της, μέχρι το 2018 οπότε το Netflix αγόρασε τα δικαιώματα και κυκλοφόρησε την ταινία μαζί και ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Ουέλς με τίτλο They’ll Love Me When I’m Dead.

Μας πνίγουνε οι λέξεις, οι εικόνες,
Όλα εκείνα που έρχονται από το κενό
Και πάνε στο κενό.
Η γνήσια τελειότητα υπάρχει μόνο στη σιωπή.

Συντελεστές:
Σύλληψη - Κείμενο - Σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς
Συνεργασία στο κείμενο: Έρι Κύργια
Σκηνογραφία: Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Μουσική σύνθεση και εκτέλεση: Θοδωρής Οικονόμου
Σχεδιασμός Βίντεο και μοντάζ βιντεοσκοπημένων σκηνών: Παντελής Μάκκας
Σχεδιασμός Φωτισμών και κινηματογράφηση βιντεοσκοπημένων σκηνών: Σίμος Σαρκετζής
Σχεδιασμός ζωντανών πλάνων παράστασης: Έκτορας Λυγίζος, Παντελής Μάκκας
Χορογραφίες: Φωκάς Ευαγγελινός
Κίνηση: Μαρκέλλα Μανωλιάδη
Σχεδιασμός Ήχου: Κώστας Μπώκος
Μακιγιάζ: Αχιλλέας Χαρίτος
Κομμώσεις: Δημήτρης Αποστολίδης
Διδασκαλία κλακέτας: Θάνος Δασκαλόπουλος
Υπεύθυνη παραγωγής: Έφη Πανουργιά
Α' Βοηθοί σκηνοθέτη: Ασπασία-Μαρία Αλεξίου, Ηλιάνα Καλαδάμη
Β' βοηθοί σκηνοθέτη: Νεφέλη Βλαχοπαναγιώτη, Μάγδα Καυκούλα
Βοηθός στη διάρκεια της προετοιμασίας: Μαριλένα Μόσχου
Α' Βοηθοί σκηνογράφου: Ελένη Αραποστάθη, Άννα Ζούλια
Β' Βοηθός σκηνογράφου: Ισμήνη Παπαϊωάννου
Βοηθός σχεδιαστή βίντεο: Άννα Μπίζα
Βοηθός ενδυματολόγου: Ιφιγένεια Νταουντάκη
Βοηθός σχεδιαστή φωτισμών: Εβίνα Βασιλακοπούλου

Παίζουν: Γιάννης Βογιατζής, Πυγμαλίων Δαδακαρίδης, Έκτορας Λυγίζος, Άρης Μπαλής, Ελένη Μπούκλη, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Αντώνης Μυριαγκός, Δημήτρης Παπανικολάου, Δημήτρης Πασσάς, Δημήτρης Πιατάς, Άλκηστις Πουλοπούλου, Χάρης Φραγκούλης, Αχιλλέας Χαρίτος

Αγγλικοί υπέρτιτλοι: Μενέλαος Καραντζάς
Mε ελληνικούς υπέρτιτλους στην πρεμιέρα, για άτομα με προβλήματα ακοής

Ευχαριστούμε θερμά το Εθνικό Θέατρο και την Εθνική Λυρική Σκηνή για την ευγενική παραχώρηση πρόσβασης σε υλικό από το βεστιάριο και το φροντιστήριο των Οργανισμών τους.