Λάκης Παπαστάθης | Σε πρώτο πλάνο

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος τιμά τον αξέχαστο Λάκη Παπαστάθη με ένα αφιέρωμα στο έργο του που θα πραγματοποιηθεί στις 24-27 Απριλίου, στην Ταινιοθήκη. 

Θα προβληθούν και οι 4 ταινίες μυθοπλασίας του σκηνοθέτη, συγγραφέα και διανοούμενου που υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου: Τον Καιρό των Ελλήνων, Θεόφιλος, Το μόνον της ζωής του ταξείδιον και Ταξίδι στη Μυτιλήνη. Μαζί, μια επιλογή μικρού μήκους του σπουδαίου δημιουργού, επτά επεισόδια από το θρυλικό «Παρασκήνιο» της ΕΡΤ, και ένα επεισόδιο από τη σειρά ιστορικών ντοκιμαντέρ «Αναζητώντας τη χαμένη εικόνα». 

Το αφιέρωμα, που τιτλοφορείται Λάκης Παπαστάθης-Σε πρώτο πλάνο, πραγματοποιείται με τη συνεργασία του Αρχείου της ΕΡΤ και του ΕΚΚΟΜΕΔ-Creative Greece. 

Μια μοναδική ευκαιρία να δούμε στη μεγάλη οθόνη τις ταινίες του που αγαπήσαμε, παρουσία συντελεστών και φίλων του δημιουργού και μέλους της Γενικής Συνέλευσης της Ταινιοθήκης της Ελλάδος. 

Το κινηματογραφικό αφιέρωμα της ΤτΕ «συνομιλεί» με την έκθεση «ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ αναζητώντας τη μεγάλη εικόνα» σε επιμέλεια του Γιώργου Σκευά, που συνεχίζεται έως τις 20 Ιουλίου στο Μουσείο Μπενάκη-Πειραιώς 138, με αφορμή τη συμπλήρωση 2 χρόνων από τον θάνατό του (Μάρτιος).

Η έκθεση επιχειρεί να φωτίσει την πολυσχιδή καλλιτεχνική προσωπικότητα του σκηνοθέτη και αποτελεί ταυτόχρονα τη «βιογραφία» μιας εποχής ανήσυχων δημιουργών του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου και των προσπαθειών για μια διαφορετική τηλεόραση, που διέσωσε σε ζωντανή εικόνα, μια κιβωτό μεγάλων προσωπικωτήτων του ελληνικού πολιτισμού, μέσα από τη δουλειά των εκατοντάδων συνεργατών της εκπομπής «Παρασκήνιο». Ο σκηνοθέτης Ηλίας Γιαννακάκης ανέλαβε την πραγματοποίηση έξι πρωτότυπων οπτικοακουστικών έργων για τον δημιουργό, ενώ η Κατερίνα Ευαγγελάκου, στενή συνεργάτιδα του σκηνοθέτη, επιμελήθηκε τον αφιερωματικό τόμο με τίτλο ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ. Γενικό πλάνο, που συνοδεύουν την έκθεση. 

Η Μαρία Κομνηνού, Πρόεδρος του ΔΣ της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, σημειώνει στον κατάλογο του κινηματογραφικού αφιερώματος στην Ταινιοθήκη:
«Ο Λάκης Παπαστάθης ήταν ένας ποιητής της εικόνας, ο οποίος διερεύνησε με πάθος τη σχέση κινηματογράφου με τη λογοτεχνία, το θέατρο και τη ζωγραφική. Στην τριλογία του, «Τον Καιρό των Ελλήνων», «Θεόφιλος» και «Το μόνο της ζωής του ταξείδιον», στέκεται με πάθος στην ανάγκη μιας προσωπικής ματιάς. Ματιάς που να συγκροτεί ένα παλίμψηστο με στοιχεία από τη λαϊκή και τη λόγια παράδοση, καθώς και τον βωβό ελληνικό κινηματογράφο. Με τα λόγια του ίδιου του σκηνοθέτη: "Με γοητεύει το τέλος του 19ου αιώνα...Με συγκινεί η γενιά του 1880, Ο Βιζυηνός και ο Παπαδιαμάντης. «Ο Καιρός των Ελλήνων» μιλάει για τη σχέση της λόγιας γενιάς με τη λαϊκή παράδοση, που φορείς της είναι οι ληστές. Νομίζω πως όλες οι ιδέες που υπήρχαν στην ταινία επαναβιώνονται και ξαναμπαίνουν στις ταινίες που έκανα μετά". 
Μαζί με τον Τάκη Χατζόπουλο, δημιούργησαν μια υποδειγματική εκπομπή στη Δημόσια Τηλεόραση, που κάλυψε όλες τις μορφές της Τέχνης και του Πολιτισμού-μια εκπομπή φυτώριο για πολλές γενιές Ελλήνων σκηνοθετών, διευθυντών φωτογραφίας, μουσικών: το θρυλικό «Παρασκήνιο»/\. Το «Παρασκήνιο» ξεκίνησε το 1976, ξεκίνησε το 1976, ανάθεση από τον τότε αναπληρωτή της ΕΡΤ Ροβήρο Μανθούλη και συνέχισε για 38 χρόνια. Στο αφιέρωμα παρουσιάζουμε μια επιλογή από εκπομπές που σκηνοθέτησε ο ίδιος ο Λάκης Παπαστάθης τόσο από την εποχή του φιλμ όσο και από την εποχή του βίντεο και του ψηφιακού. 
Ο Λάκης Παπαστάθης είχε μια σχέση ζωής με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος αλλά και μια σχέση αγάπης και θαυμασμού με την ιδρύτριά της, την Αγλαϊα Μητροπούλου, καθώς ήταν μαθητής της στη Σχολή Φωτεινού και Καλκάνη. Μέχρι τέλους, υπήρξε πολύτιμο μέλος της Γενικής Συνέλευσης της Ταινιοθήκης». 

Η τελετή έναρξης του κινηματογραφικού αφιερώματος στον Λάκη Παπαστάθη θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 24 Απριλίου (20:00), στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Θα προβληθεί η ταινία Τον Καιρό των Ελλήνων (1981, 98’). Το αφιέρωμα θα προλογίσουν η Πρόεδρος του Δ.Σ της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, Μαρία Κομνηνού και ο σκηνοθέτης Ηλίας Γιαννακάκης. Την ταινία θα προλογίσει ο σκηνοθέτης Μάνος Ευστρατιάδης. 

Ο ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ

Ο Λάκης Παπαστάθης (1943–2023), γεννήθηκε στον Βόλο. Σπούδασε στο Κέντρο Σπουδών Κινηματογράφου (1963). Το 1972 πρωτοσκηνοθετεί τη μικρού μήκους ταινία, Γράμματα από την Αμερική, η οποία βραβεύεται στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Την περίοδο 1968-1971 εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη, κυρίως στην Ευδοκία του Αλέξη Δαμιανού. Παιδί του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, εργάστηκε σκληρά σε όλη του τη ζωή προσπαθώντας να δημιουργήσει νήματα που ενώνουν τις τέχνες μεταξύ τους και φωτίζουν το μυστικό της ελληνικής δημιουργίας στον 19ο και στον 20ο αιώνα. 

Σκηνοθέτησε τέσσερις κινηματογραφικές ταινίες μεγάλου μήκους: Τον Καιρό των Ελλήνων (1981), Θεόφιλος (1987), Το μόνον της ζωής του ταξείδιον (2001) και Ταξίδι στη Μυτιλήνη (2010), που απέσπασαν πλήθος βραβείων και του εξασφάλισαν τον τίτλο του πιο λόγιου ίσως από τους έλληνες κινηματογραφιστές. Εκτός από τον κινηματογράφο, υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές του πολιτιστικού ντοκιμαντέρ στην ελληνική τηλεόραση ιδρύοντας την εκπομπή Παρασκήνιο μαζί με τον σκηνοθέτη Τάκη Χατζόπουλο και σκηνοθετώντας πάνω από 200 θέματα της σειράς. 
Ο Παπαστάθης δοκιμάστηκε επίσης με επιτυχία στο απαιτητικό πεδίο της πεζογραφίας, εκδίδοντας τέσσερις συλλογές διηγημάτων (Η νυχτερίδα πέταξε, Η Ήσυχη, Το καλαοκαίρι θα παίξει την Κλυταιμνήστρα και ο δάσκαλος αγαπούσε το βωβό σινεμά), αλλά κια μια μονογραφία για τα γυρίσματα της ταινίας Ευδοκία του Αλέξη Δαμιανού (Όταν ο Δαμιανός γύριζε της Ευδοκία). Επιπλέον, υπήρξε συλλέκτης και σχολιαστής βραχύβιων λογοτεχνικών περιοδικών του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, φωτογραφιών και καρτ ποστάλ. Όλα αυτά τα σπάνια τεκμήρια του παρελθόντος αποκτούσαν ζωή μέσα από τις ταινίες, τα ντοκιμαντέρ και τα βιβλία του. 

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΠΕΜΠΤΗ 24/4

20:30 Τον καιρό των Ελλήνων (1981, 98')
Σενάριο-Σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης
Ηθοποιοί: Αλέξης Δαμιανός, Κώστας Αρζόγλου, Γιώργος Σαμπάνης, Σταύρος Μερμήγκης, Μιχαήλ Μαρμαρινός, Μίμης Χρυσομάλλης, Μάνος Ευστρατιάδης

Προλογίζουν η Μαρία Κομνηνού, Μαρία Κομνηνού, πρόεδρος της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, και οι σκηνοθέτες Ηλίας Γιαννακάκης και Μάνος Ευστρατιάδης 
Είσοδος με προσκλήσεις - Θα διατεθεί περιορισμένος αριθμός εισιτηρίων 

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 25/4
19:00
Παρασκήνιο:
Μανόλης Αναγνωστάκης (1983, 52')
Παναγιώτης Φειδάκης - Το ανθισμένο χέρι (2006, 51’)
Είσοδος ελεύθερη 

21:00
Γράμματα από την Αμερική (1972, 19’)
Σενάριο-Σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης

Προλογίζει η σκηνοθέτρια Εύα Στεφανή, καθηγήτρια κινηματογράφου στο τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ στο ΕΚΠΑ

Το μόνον της ζωής του ταξείδιον (2001, 87’)
Σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης
Σενάριο: Μαριάννα Κουτάλου, Έλενα Πέγκα, Λάκης Παπαστάθης
Ηθοποιοί: Ηλίας Λογοθέτης, Λάζαρος Ανδρέου, Υβόννη Μαλτέζου, Φραγκίσκη Μουστάκη, Ντίνος Αυγουστίδης, Περικλής Μουστάκης

Προλογίζει η δημοσιογράφος Βένα Γεωργακοπούλου 

ΣΑΒΒΑΤΟ 26/4

19:00
Παρασκήνιο:
Αλέξης Δαμιανός (1993, 50’)
Ο δράκος του Νίκου Κούνδουρου (2012, 66’)
Είσοδος ελεύθερη 

21:15
Περιπτώσεις του Όχι (1965, 11’)
Σενάριο-Σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης, Δημήτρης Αυγερινός

Θεόφιλος (1987, 115’)
Σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης
Σενάριο:  Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Βασίλης Λουλές, Λάκης Παπαστάθης
Ηθοποιοί: Δημήτρης Καταλειφός, Σταμάτης Φασουλής, Ειρήνη Χατζηκωνσταντή, Δημήτρης Καμπερίδης, Υβόννη Μαλτέζου, Θέμης Μάνεσης

Προλογίζει ο Δημήτρης Καταλειφός, ηθοποιός

ΚΥΡΙΑΚΗ 27/4

17:00
Παρασκήνιο:
Η αναβίωση του αρχαίου δράματος - Οι Δελφικές Γιορτές του 1927 (1998, 51')
Βασίλης Μάρος - Ο εθνικός καταγραφέας (2005, 50')
Είσοδος ελεύθερη 

19:00
Παρασκήνιο:
Σπαράγματα ελληνικής ιστορίας από την Ταινιοθήκη της Ελλάδας (2006, 50')

Αναζητώντας τη χαμένη εικόνα:
Ο ελληνικός κινηματογράφος του μεσοπολέμου (1995, 27')

Προλογίζει η Μαρία Κομνηνού, πρόεδρος της Ταινιοθήκης της Ελλάδος
Είσοδος ελεύθερη

21:30
Ταξίδι στη Μυτιλήνη (2010, 105’)
Σενάριο-Σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης
Ηθοποιοί: Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Μαρία Ζορμπά, Δημήτρης Καταλειφός, Λουκία Μιχαλοπούλου, Θεόδωρος Κατσαδράμης, Υβόννη Μαλτέζου, Χρήστος Στέργιογλου, Μυρτώ Παράσχη

Προλογίζουν οι ηθοποιοί Μαρία Ζορμπά και Χρήστος Χατζηπαναγιώτης 

ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ

* Τον Καιρό των Ελλήνων (1981, 98’)

Σενάριο-Σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης / Διεύθυνση φωτογραφίας: Θόδωρος Μάργας / Μοντάζ: Βαγγέλης Γούσιας /Μουσική: Γιώργος Παπαδάκης / Ηθοποιοί: Αλέξης Δαμιανός, Κώστας Αρζόγλου, Γιώργος Σαμπάνης, Σταύρος Μερμήγκης, Μιχαήλ Μαρμαρινός, Μίμης Χρυσομάλλης, Μάνος Ευστρατιάδης
Στα 1900, μια ομάδα ληστών απάγει έναν νεαρό αστό και καταφεύγει στο βουνό, περιμένοντας τα λύτρα για την απελευθέρωσή του. Ο νεαρός αναπτύσσει μια σχέση φιλίας με τον αρχηγό των ληστών και συνειδητοποιεί ότι η ζωή αυτών των παρανόμων είναι πολύ πιο αυθεντική απ’ τη δική του. Ταινία με αναφορές στον Βιζυηνό, τον Παπαδιαμάντη, τον λαϊκό πολιτισμό: οι παλιές φυλλάδες, τα πρόσωπα μύθοι, οι ρωμέικες παραδόσεις και τελετουργίες, η βαθιά θρησκευτικότητα, όλα αυτά με φόντο πάντα το σκληρό ορεινό ελληνικό τοπίο. Ο Παπαστάθης, σκιαγραφώντας κι αυτός την αντίθεση ανάμεσα στη ληστεία ως λαϊκή εξέγερση και τη συγκρότηση του νεωτερικού αστικού κράτους, δείχνει τελικά πως παλαιότερες μορφέ μουσικής λαϊκής κουλτούρας πάντοτε συνυπήρχαν, κατά κάποιο τρόπο, με νεωτερικές μορφές πολιτισμού. 

* Θεόφιλος (1987, 115’)

Σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης / Σενάριο: Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Βασίλης Λουλές, Λάκης Παπαστάθης / Διεύθυνση φωτογραφίας: Θόδωρος Μάργας / Μοντάζ: Βαγγέλης Γούσιας / Μουσική: Γιώργος Παπαδάκης / Ηθοποιοί: Δημήτρης Καταλειφός, Σταμάτης Φασουλής, Ειρήνη Χατζηκωνσταντή, Δημήτρης Καμπερίδης, Υβόννη Μαλτέζου, Θέμης Μάνεσης

Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, παρότι γεννήθηκε αρκετές δεκαετίες μετά την επανάσταση του 1821, μια μέρα εγκατέλειψε το ευρωπαϊκό στυλ ντυσίματος και υιοθέτησε την παραδοσιακή φορεσιά, την φουστανέλα. Ταυτίστηκε με τον ελληνικό μύθο ενός κόσμου ηρώων, τρεφόταν από τις καθημερινές μορφές του λαϊκού πολιτισμού και το ελληνικό φως, φορούσε τα ρούχα των ανθρώπων που
ζωγράφιζε, ζούσε μέσα από τους μύθους και την ιστορία των συμβόλων αυτού του τόπου. Η ταινία του Λάκη Παπαστάθη συνιστά μια ξεχωριστή ματιά στον βίο και το έργο του κορυφαίου λαϊκού ζωγράφου, που αντανακλά με τον δικό της μοναδικό τρόπο την ελληνικότητα και την παράδοση που εκπροσωπούσε ο ναϊφ καλλιτέχνης, τον οποίο ενσαρκώνει εκπληκτικά ο Δημήτρης Καταλειφός. 

* Το μόνο της ζωής του ταξείδιον (2001, 87’)
Σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης / Σενάριο: Μαριάννα Κουτάλου, Έλενα Πέγκα, Λάκης Παπαστάθης / Διεύθυνση φωτωγραφίας: Γιάννης Δασκαλοθανάσης / Μοντάζ: Ιωάννα Σπηλιωπούλου / Μουσική: Γιώργος Παπαδάκης / Ηθοποιοί: Ηλίας Λογοθέτης, Λάζαρος Ανδρέου, Υβόννη Μαλτέζου, Φραγκίσκη Μουστάκη, Ντίνος Αυγουστίδης, Περικλής Μουστάκης
Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Γεώργιος Βιζυηνός κλείνεται σε ένα ψυχιατρείο των Αθηνών κατατρεγμένος από το ερωτικό του πάθος για ένα 12χρονο κορίτσι. Στη διάρκεια του εγκλεισμού του θα βυθιστεί σε μνήμες από την παιδική του ηλικία στην Κωνσταντινούπολη και τη Θράκη, αλλά κυρίως σε αφηγήσεις του ηλικιωμένου παππού του, ο οποίος έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του ντυμένος κορίτσι για να γλιτώσει τη στρατιωτική θητεία. Μια σύντομη αλλά πλουσιότατη σε εικόνες και συναισθήματα αναδρομή στη ζωή του Βιζυηνού, βασισμένη στο ομότιτλο διήγημα του συγγραφέα, την οποία ο Λάκης Παπαστάθης μελετά μέσα από ένα καθαρά ονειρικό βλέμμα που τιμά δεόντως τον ιδιαίτερο ψυχισμό του λογοτέχνη, ηθογραφώντας παράλληλα μια μεταβατική για τον ελληνισμό ιστορική περίοδο.

*Ταξίδι στη Μυτιλήνη (2010, 105’)
Σενάριο-Σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης / Διευθυντής φωτογραφίας: Γιώργος Αργυροηλιόπουλος / Μοντάζ: Ιωάννα Σπηλιωπούλου / Μουσική: Γιώργος Παπαδάκης / Ηθοποιοί: Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Μαρία Ζορμπά, Δημήτρης Καταλειφός, Λουκία Μιχαλοπούλου, Θεόδωρος Κατσαδράμης, Υβόννη Μαλτέζου, Χρήστος Στέργιογλου, Μυρτώ Παράσχη
Η μνήμη και η τρέλα, θέματα κυρίαρχα στο σινεμά του Παπαστάθη, επανέρχονται σε τούτη την αυτοβιογραφικού χαρακτήρα ταινία του, που είναι και η τελευταία μεγάλου μήκους δουλειά του. Μοιρασμένη ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν, η αφήγηση εναλλάσσει το βλέμμα ενός μεσήλικα κινηματογραφιστή που μετά από πολλά χρόνια στη Γαλλία επιστρέφει στη γενέτειρά του Μυτιλήνη με αφορμή μια κληρονομιά, με τις μνήμες του από τα παιδικά του χρόνια, κάθε φορά που συναντά έναν γερασμένο συγγενή ή γνωστό, έναν οικείο χώρο ή αντικείμενο. Οι αναπαραστάσεις των άλλοτε χαρούμενων κι άλλοτε τραγικών βιωμάτων αποπνέουν θέρμη και συγκίνηση δια της ηθελημένα απλοϊκής οπτικής του σκηνοθέτη, όπως και της ερμηνευτικής φυσικότητας των πρωταγωνιστών.

*Γράμματα από την Αμερική (1972, 19’)
Σενάριο-Σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης / Διεύθυνση φωτογραφίας: Θανάσης Νέτας / Μοντάζ: Θανάσης Ρεντζής
Ολόκληρη η ζωή ενός μετανάστη, όπως την αφηγείται ο ίδιος μέσα από ένα δεματάκι από 120 καρτ-ποστάλ και φωτογραφίες, μετατρέπεται σε τεκμήριο ενός ολόκληρου εθνικού ξεριζωμού. «Πονούσε το κορμί του από τον ξεριζωμό και στρεφόταν στις ρίζες του εδώ, για να βρει τα λόγια να το εκφράσει», λέει ο Παπαστάθης, καταφέρνοντας σε ένα σπουδαίο κινηματογραφικό ντοκουμέντο να αποτυπώσει την βιωματική νοσταλγία με τρόπο πρωτοποριακό όσο και βαθιά ανθρώπινο.

*Περιπτώσεις του Όχι (1965, 11’)
Σενάριο-Σκηνοθεσία-Μοντάζ: Λάκης Παπαστάθης, Δημήτρης Αυγερινός / Διεύθυνση φωτογραφίας: Τάκης Γεωργόπουλος / Αφήγηση: Γιάννης Ευαγγελίδης
Η πρώτη μικρού μήκους ταινία του Λάκη Παπαστάθη, με συν-δημιουργό τον Δημήτρη Αυγερινό, αποτυπώνει συμβολικά την μεταμόρφωση του ντυμένου με την ναζιστική στολή δοσίλογου σε καθημερινό εθνικόφρονα πολίτη. Η δημόσια προβολή του φιλμ γλίτωσε μεν την απαγόρευση από το Τμήμα Λογοκρισίας του τότε υπουργείου Προεδρίας, περιορίστηκε όμως σε ένα πολύ ειδικό κοινό (φοιτητικές λέσχες, κλπ).