ΟΡΝΙΘΕΣ του Αριστοφάνη στη Στέγη
«Kαι σεις παιδιά του έρωτα να γίνετε, να βγάλετε φτερά, να τα ξαναγαπήσετε όλα».
Οι Όρνιθες σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου, λίγο πριν πετάξουν με προορισμό τη Χιλή και το μεγαλύτερο φεστιβάλ της Λατινικής Αμερικής, καταλαμβάνουν για δύο μέρες την Κεντρική Σκηνή της Στέγης, σε μια σύμπραξη Ελλήνων και Βραζιλιάνων ηθοποιών.
Αυτή η παράσταση ποτέ δεν ήταν απλώς μια παράσταση. Έμοιαζε, πάντα, με το σκηνικό της: ένα πλωτό νησί, κάπου μεταξύ ελληνικής αμμουδιάς και Αμαζονίου, γεμάτο πεύκα και τροπική βλάστηση, το οποίο ταξιδεύει πέρα από τόπους και χρόνους, εθνικά σύνορα, πολιτείες και πολιτεύματα. Μετά την πρεμιέρα στην Επίδαυρο, το 2016, οι Όρνιθες του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου πέταξαν έως το St. Ann’s Warehouse του Μπρούκλιν, όπου και συνέβη το πρωτοφανές: μια ελληνική παραγωγή ανακηρύχτηκε από το Vulture του “New York Magazine” στις δέκα καλύτερες του 2018.
Τώρα, ανανεωμένη στο έπακρο, εξελίσσεται για άλλη μια φορά, και με μια ταινία του Μπάμπη Μακρίδη –εμπνευσμένη από αυτήν– και ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα να τη συνοδεύει. Οι Όρνιθες ενώνουν τη βραζιλιάνικη ομάδα χορού Passinho Carioca, από τις φαβέλες του Ρίο, με τους Νίκο Καραθάνο, Χρήστο Λούλη, Βασιλική Δρίβα, Έκτορα Λιάτσο, Κώστα Μπερικόπουλο, Κωνσταντίνο Μπιμπή, Amalia Bennett, Γιάννη Σεβδικαλή, Άγγελο Τριανταφύλλου, να περιστοιχίζονται πλέον από τους Αμαλία Μουτούση, Στεφανία Γουλιώτη, Θανάση Αλευρά, Κλέλια Ρένεση, Μάρθα Φριντζήλα και φυσικά, τους μουσικούς επί σκηνής.
Για δύο μόνο μέρες, στις 29 και 30 Δεκεμβρίου, στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης παρουσιάζεται η νέα εκδοχή της παράστασης που έλαβε αποθεωτικές κριτικές και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού: «Θέαμα και ήχος που δεν υπάρχει πουθενά αλλού στη Νέα Υόρκη» (New York Times), «Ένα εορταστικό, σαρωτικό καρναβάλι των αισθήσεων» (Vulture), τόσο φρέσκια, τόσο καίρια και τόσο επίκαιρη σαν να γράφτηκε σήμερα (Theater Pizzazz), τόσο ελληνικό που γίνεται καθολικό (Exeunt Magazine).
Επόμενος σταθμός για τους ελληνοβραζιλιάνικους Όρνιθες, αμέσως μετά την Αθήνα και τη Στέγη, είναι το διεθνές φεστιβάλ της Λατινικής Αμερικής στη Χιλή, Santiago a Mil, κατόπιν επίσημης πρόσκλησης και, μάλιστα, διπλής. Γιατί η παράσταση θα παιχτεί σε ένα από τα εμβληματικά θέατρα του Σαντιάγο, στο Teatro Municipal de las Condes, και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που τη συνοδεύει θα παρουσιαστεί σε έναν ανοιχτό χώρο, έξω από την πρωτεύουσα, με ελεύθερη είσοδο για τους κατοίκους των γειτονικών κοινοτήτων, σε μια πόλη που «βράζει» λόγω της κοινωνικής κρίσης που οδήγησε σε συγκρούσεις που κρατούν εδώ και σχεδόν δύο μήνες. Το νόημα της παράστασης των Ορνίθων, μακριά από τείχη και εχθρότητες, δεν μπορεί παρά να είναι οικουμενικό και απαραίτητο στη Χιλή το 2020.
Αυτή είναι, εξάλλου, η φιλοσοφία του περίφημου φεστιβάλ που, εδώ και 25 χρόνια, από το 1994, έχει παρουσιάσει 1.065 θεάματα από τη Χιλή και περίπου 500 από άλλες 25 χώρες του κόσμου, μπροστά σε 11.825.830 θεατές, τόσο στο Σαντιάγο όσο και σε 15 ακόμη πόλεις, κοινότητες και γειτονιές της Χιλής. Μεταξύ άλλων καλλιτεχνών, έχουν παρουσιάσει εκεί τα έργα τους οι Pina Bausch, Ariane Mnouchkine, Royal de Luxe, Robert Wilson, Christoph Marthaler, Jan Fabre, Krystian Lupa, Ivo van Hove, Romeo Castellucci, Lemi Ponifasio και Thomas Ostermeier.
Συντελεστές
Μετάφραση: Γιάννης Αστερής
Σκηνοθεσία: Νίκος Καραθάνος
Διασκευή: Νίκος Καραθάνος, Γιάννης Αστερής
Σκηνικά & Κοστούμια: Έλλη Παπαγεωργακοπούλου
Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου
Φωτισμοί: Σίμος Σαρκετζής
Κίνηση: Amalia Bennett
Ερμηνεύουν: Douglas Alves de Paula, Θανάσης Αλευράς, Στεφανία Γουλιώτη, Βασιλική Δρίβα, Νίκος Καραθάνος, Έκτορας Λιάτσος, Χρήστος Λούλης, Αμαλία Μουτούση, Amalia Bennett, Κώστας Μπερικόπουλος, Κωνσταντίνος Μπιμπής, Tuany Nascimento, VN Dançarino Brabo, André Oliveira DB, Marlon Brando de Oliveira Santos, Κλέλια Ρένεση, Γιάννης Σεβδικαλής, Άγγελος Τριανταφύλλου, Μάρθα Φριντζήλα
Παίζουν ζωντανά οι μουσικοί: Σοφία Ευκλείδου, Μιχάλης Καταχανάς, Δημήτρης Κλωνής, Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Δημήτρης Τίγκας, Άγγελος Τριανταφύλλου
Βοηθός Σκηνοθέτις: Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ιωάννα Μπιτούνη
Βοηθός Σκηνογράφου: Μυρτώ Λάμπρου
Ηχολήπτης Παράστασης: Κωστής Παυλόπουλος
Βοηθός Παραγωγής: Τζέλα Χριστοπούλου
Hair Design: Χρόνης Τζήμος
Μακιγιάζ: Αλεξάνδρα Μυτά
Υπεύθυνος Σκηνής: Γιάννης Κρητικός
Κατασκευή Δέντρων: Σωκράτης Παπαδόπουλος
Κατασκευή Σκηνικού: Lazaridis Scenic Studio, Σωκράτης Παπαδόπουλος
Ειδικές Κατασκευές Κοστουμιών: Δέσποινα Μακαρούνη, Σωκράτης Παπαδόπουλος
Μετάφραση στα αγγλικά: Ορφέας Απέργης
Εκτέλεση Παραγωγής: POLYPLANITY Productions Γιολάντα Μαρκοπούλου & Βίκυ Στρατάκη
Μια παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση
Διαβάστε περισσότερα
O Νίκος Καραθάνος ταξίδεψε ως Onassis Fellow την άνοιξη του 2019 στον «ουτοπικό» τόπο όπου ο ίδιος είχε τοποθετήσει τους Όρνιθες του Αριστοφάνη. Ταξιδεύοντας από την Αργεντινή μέχρι τη Χιλή και από την Παταγονία μέχρι τη Βραζιλία, ο Καραθάνος γνώρισε στις φαβέλες του Ρίο την ομάδα χορού Passinho Carioca, που συμμετέχει στην ανανεωμένη παράσταση.
Διερευνητικό ταξίδι όσο και εμπειρία ζωής, το fellowship του Καραθάνου ίσως συνοψίζεται στα λόγια του ίδιου: «Κάποια στιγμή, συναντήθηκα με το Passinho Carioca, μια ομάδα χορού οργανωμένη από νέους καλλιτέχνες που ζουν στις φαβέλες του Ρίο. Η ορμή, η ομορφιά, η αγάπη τους για τη ζωή και την τέχνη τους “καρφώθηκε” στο μυαλό μου... Γενικότερα, το Ρίο μοιάζει να μη χρειάζεται το θέατρο, γιατί είναι το ίδιο το πιο τρυφερό και σκληρό θέατρο κάθε ώρα της ημέρας... Μάλλον εμείς χρειαζόμαστε το Ρίο για να κάνουμε θέατρο».
Η βραζιλιάνικη ομάδα χορού Passinho Carioca εδρεύει στο Ρίο. Passinho στα βραζιλιάνικα πορτογαλικά, σημαίνει «μικρό βήμα», αλλά η λέξη είναι συνδεδεμένη πλέον με έναν χορό που χαρακτηρίζεται από γρήγορες κινήσεις των ποδιών σε συνδυασμό με έντονα σπασίματα της μέσης. Συνδυάζει στοιχεία από το ιδίωμα baile funk της Βραζιλίας, το breakdance, το frevo, αλλά και την capoeira, τη samba και άλλα παραδοσιακά χορευτικά είδη. Είναι ένα χορευτικό στυλ που σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται στον αυτοσχεδιασμό. Το πασίνιου εμφανίστηκε στις αρχές της περασμένης δεκαετίας στη χορευτική σκηνή του Ρίο και παρέμεινε σχετικά άγνωστο για κάποια χρόνια, κρυμμένο μυστικό των πάρτυ στις φαβέλες, που περιλάμβαναν και διαγωνισμούς, χάρη στους οποίους οι χορευτές έχτιζαν τη φήμη τους σε τοπικό επίπεδο. Η ένταξη του πασίνιου στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Ρίο επιβεβαίωσε την αποδοχή του ως μέρους της πολιτισμικής ταυτότητας της Βραζιλίας. Το γκρουπ Passinho Carioca αποτελεί σημαντικό συστατικό της σκηνής αυτής και συμμετέχει σε πρότζεκτ που στηρίζουν την κοινότητα και τη νεολαία, ενώ παράλληλα προωθούν την αποστιγματοποίηση της έκφρασης των νέων ανδρών και γυναικών μέσα από τον χορό. Η βραζιλιάνικη ομάδα χορού έκανε ήδη εργαστήριο στη Στέγη για επαγγελματίες χορευτές, σε επιμέλεια του Διευθυντή της ομάδας Χορού & του κοινωνικού πρότζεκτ Passinho Carioca, Thiago De Paula. Λόγω του αστικού χαρακτήρα του πασίνιου, το εργαστήριο απευθυνόταν σε επαγγελματίες και νέους χορευτές που πειραματίζονται στην Αθήνα με αντίστοιχα, μοντέρνα, αστικά χορευτικά είδη (breakdance, hip hop κ.λπ.) και διατηρούν μια προσέγγιση καινοτόμα και διακαλλιτεχνική στην πρακτική τους. Στόχος του εργαστηρίου, μέσα από την πολιτιστική ζύμωση και την ανάμειξη των χορευτικών ειδών, ήταν η εξοικείωση των συμμετεχόντων με νέους τρόπους σωματικής και χορευτικής έκφρασης, τους οποίους θα ενσωματώσουν στη μελλοντική δουλειά τους.
Την παράσταση συνοδεύει, όπου παρουσιάζεται, στη Στέγη αλλά και στο εξωτερικό, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Νεφελοκοκκυγία; που εμπνέεται από τους Όρνιθες του Καραθάνου και προσκαλεί τους συμμετέχοντες να αναστοχαστούν και να μοιραστούν με την ομάδα και την κάθε κοινότητα τις απόψεις και τις σκέψεις τους για έννοιες, όπως η ουτοπία, η συνύπαρξη, η ορατότητα και η κοινή ζωή σήμερα. Το πρόγραμμα βασίζεται στην εμπειρία της Γιολάντας Μαρκοπούλου σε καλλιτεχνικά εργαστήρια με ευάλωτους πληθυσμούς, στα οποία συνυπάρχουν στοιχεία τεκμηρίωσης και μυθοπλασίας, με αφετηρία τη βιογραφία των συμμετεχόντων. Η σκηνοθέτις Γιολάντα Μαρκοπούλου, ο συνθέτης Άγγελος Τριανταφύλλου, η χορογράφος Αμάλια Μπένετ και μέλη της βραζιλιάνικης ομάδας Passinho Carioca ενθαρρύνουν τον αυτοσχεδιασμό μέσα από τη μουσική, την κίνηση και τον χορό. Σύντομες συνεντεύξεις-βιωματικές αφηγήσεις, με τη μορφή ομαδικών δραστηριοτήτων και παιχνιδιών εντός του εργαστηρίου, δημιουργούν έναν ασφαλή χώρο για όλους, ώστε να απαντηθούν τα διαχρονικά και οικουμενικά ερωτήματα για τη δυνατότητα ύπαρξης της «Νεφελοκοκκυγίας», αυτής της ιδεατής πόλης σύμφωνα με τον Αριστοφάνη. Το εργαστήριο καταλήγει σε μια δημόσια, ανοιχτή περφόρμανς, την οποία συνδιαμορφώνουν οι συμμετέχοντες μέσα από την απελευθερωτική δύναμη και τη διονυσιακή ατμόσφαιρα της μουσικής και του χορού.
Η βραζιλιάνα Tuany Nascimento, που παίρνει μέρος στην ανανεωμένη παράσταση, διδάσκει μπαλέτο σε παιδιά στις φαβέλες και έχει βραβευτεί πολλές φορές για την κοινωνική της προσφορά.
Ο Αριστοφάνης έλαβε το δεύτερο βραβείο στα Μεγάλα Διονύσια του 414 π.Χ. με τους Όρνιθες, που θεωρείται από κορυφαίους μελετητές το καλύτερο από τα σωζόμενα έργα του. Το έργο είναι γραμμένο σε μια εποχή όπου η ειρήνη δοκιμαζόταν σκληρά (Νικίειος ειρήνη), ενώ η επιχείρηση στη Σικελία ήταν σε εξέλιξη και την πολιτική κατάσταση της Αθήνας διαχειρίζονταν ακατάλληλα πρόσωπα.
Το έργο αφηγείται την ιστορία δύο φίλων, του Πεισθέταιρου και του Ευελπίδη, που εγκαταλείπουν την πόλη τους, την Αθήνα, για να αναζητήσουν μια νέα πολιτεία. Και τη βρίσκουν στη χώρα των πουλιών, που την ονομάζουν «Νεφελοκοκκυγία». Τα πουλιά δέχονται τους δύο ξένους, τους δίνουν φτερά και όλοι μαζί ρίχνονται με ενθουσιασμό στην ανοικοδόμηση ενός τείχους στους αιθέρες, που αποκόπτει την επικοινωνία ανάμεσα στους θεούς και τους ανθρώπους. Η ευδαιμονία της νέας πολιτείας στηρίζεται σε αυτή την πρωτόγνωρη ιδέα. Φαντασία και πραγματικότητα, άνθρωποι, θεοί και ζώα μπλέκονται μοναδικά σε έναν κόσμο που έχει τη σοβαρότητα του παιχνιδιού, τη ρευστότητα του ονείρου και τη γλυκιά μελαγχολία της ζωής.
