Τοπία της Ψυχής :: Ο Werner Herzog στην Αθήνα
O Werner Herzog, o Γερμανός καλλιτέχνης που βρίσκει συνεχώς τρόπους να ανανεώνει την κουβέντα γύρω από το σινεμά, έρχεται στη Στέγη.
Πολυπράγμων, αταξινόμητος και πάντα καλλιτεχνικά ανορθόδοξος, ο Werner Herzog έρχεται στην Αθήνα, καλεσμένος της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, σε ένα αφιέρωμα που φιλοδοξεί να καλύψει όλο το εύρος του ασυμβίβαστου, ιδιοσυγκρασιακού, πολυσχιδούς και επιδραστικού σύμπαντός του. Βυθιστείτε στον κόσμο επτά ταινιών από όλο το φάσμα των πέντε δεκαετιών της φιλμογραφίας του στις 11 Απριλίου στη Μικρή Σκηνή της Στέγης και στις 13 Απριλίου στο Goethe-Institut Athen. Απολαύστε τον σε μία εκ βαθέων συζήτηση στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης στις 15 Απριλίου, με έναν από τους πιο περιζήτητους Αμερικανούς διανοούμενους, έναν «επιμελητή της δημόσιας περιέργειας», τον Paul Holdengräber. Και αν είστε κινηματογραφιστές ή φοιτητές κινηματογράφου, πάρτε μέρος στο masterclass του στις 16 Απριλίου στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη (αιτήσεις έως 5 Απριλίου).
Τοπία της Ψυχής: Ο Werner Herzog σε μία συζήτηση με τον Paul Holdengräber
Ο θρυλικός Γερμανός σκηνοθέτης μοιράζεται ιστορίες, σκέψεις και απόψεις στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση στις 15 Απριλίου, με έναν από τους διασημότερους Αμερικανούς διανοούμενους.
Μετά την προ τριετίας συζήτησή τους για την αρχαία ελληνική γραμματεία, σε μια συμπαραγωγή του Ιδρύματος Ωνάση στη Νέα Υόρκη, ο Herzog θα συναντήσει για άλλη μία φορά τον μετρ των ζωντανών συνεντεύξεων. Ο Paul Holdengräber, Ιδρυτικός Εκτελεστικός Διευθυντής του Onassis Los Angeles (OLA) και Ιδρυτής & Διευθυντής της πολιτιστικής σειράς LIVE from the NYPL της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης από το 2004 έως το 2018, σε μια κουβέντα εξίσου απρόβλεπτη με την πορεία του 76χρονου δημιουργού.
Δωρεάν με δελτία εισόδου / Απαραίτητη η προκράτηση θέσης (1 θέση ανά άτομο) στο [email protected], συμπληρώνοντας ονοματεπώνυμο και αριθμό τηλεφώνου.
Η κράτηση θέσης ισχύει έως 50 λεπτά πριν την έναρξη της εκδήλωσης. Όσοι δεν παραλάβουν τα δελτία τους έγκαιρα θα μπουν σε λίστα αναμονής.
Η συζήτηση θα έχει παράλληλη διερμηνεία στα ελληνικά και στην ελληνική νοηματική γλώσσα.
ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ:
11/04/2019 - ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΣΤΗ ΣΤΕΓΗ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΩΝΑΣΗ
17:00 ΚΑΜΠΑΝΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΒΑΘΗ (D 1993, 60´)
(Glocken aus der Tiefe) / Ντοκιμαντέρ / Σενάριο, Σκηνοθεσία, Παραγωγή: Werner Herzog
Σε μια μυστικιστική διαδρομή που καλύπτει τελετές Σαμάνων, ορθόδοξες βαπτίσεις και εξορκισμούς, μέχρι θνητούς που αυτοαποκαλούνται μετενσαρκώσεις του Ιησού Χριστού, θεραπευτές μέσω θαυματουργών υδάτων, πάρα πολύ ψηλές γυναίκες και ορφανούς κωδωνοκρούστες, ο Werner Herzog – σε μία από τις πιο πειραματικές και ελεύθερες αφηγηματικά στιγμές του - χαρτογραφεί τη πνευματικότητα του ρωσικού λαού σε όλη την έντασή της, από την πίστη μέχρι την υστερία. Κλείνοντας μέσα του θρύλους, δεισιδαιμονίες, παράξενες ανθρώπινες ιστορίες, απονενοημένες πράξεις αφοσίωσης σε μια υπέρτατη δύναμη και μια σουρεαλιστική αύρα που δεν αργεί να πάρει τη μορφή άγριου ρεαλισμού, το ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε το 1993 στη Σιβηρία μοιάζει περισσότερο με μια τελετή διαλογισμού από μόνο του. Όταν στο δεύτερο μέρος, η αφήγηση επικεντρώνεται στην ιστορία της πόλης του Κίτεζ, που σύμφωνα με το θρύλο, ο Θεός βύθισε κάτω από μια λίμνη, απαντώντας στις εκκλήσεις των απεγνωσμένων κατοίκων της για σωτηρία από τις συνεχείς επιθέσεις των Ούννων και των Τατάρων, δεν χρειάζεται τίποτα περισσότερο από την εικόνα πιστών που κολλάνε το αυτί τους στον πάγο για να ακούσουν τις καμπάνες από τα βάθη της ιστορίας για να αντιληφθείς πως ό,τι βλέπεις είναι πριν και μετά από οτιδήποτε η συνταρακτική τεκμηρίωση της ανάγκης του ανθρώπου να πιστέψει πέρα από το ανθρώπινο.
(Αγγλικά/Γερμανικά/Ρωσικά με αγγλικούς και ελληνικούς υπότιτλους)
19:00 INTO THE INFERNO (UK/Ö 2016, 104´)
Ντοκιμαντέρ / Σενάριο, Σκηνοθεσία: Werner Herzog / Παραγωγή: André Singer, Lucki Stipetic
Με οδηγό τον ηφαιστειολόγο Clive Oppenheimer, ο Werner Herzog ενδίδει ολοκληρωτικά στη γοητεία που του ασκούν τα ηφαίστεια ήδη από την αρχή της καριέρας του (το 1977 είχε γυρίσει το «La Soufrière», ένα ντοκιμαντέρ για το ηφαίστειο La Grande Soufrière στη Γουαδελούπη) και μαζί επισκέπτονται ενεργά ηφαίστεια σε όλο τον κόσμο – από την Αιθιοπία ως τη Βόρεια Κορέα κι από την Ισλανδία μέχρι την Ινδονησία. Η έρευνά τους δεν εξαντλείται μόνο στο παράδοξο της αντίθεσης ανάμεσα στη ακαταμάχητη φωτογένεια και την καταστρεπτική δύναμη τους, αλλά φτάνει ακόμη μακρύτερα, εκεί όπου κανείς συνειδητοποιεί το εφήμερο της ανθρώπινης ζωής μπροστά στην αποδεδειγμένη προϊστορικά δυνατότητα των ηφαιστείων να αφανίσουν οτιδήποτε ζωντανό επί Γης. Μιλώντας με επιστήμονες, ντόπιους κατοίκους των ηφαιστειογενών περιοχών αλλά και ανά τον κόσμο θαυμαστές των ηφαιστείων, ο Herzog αλλοιώνει για ακόμη μια φορά με το δικό του χαρακτηριστικό τρόπο – και ένα απολαυστικό δικό του voice over - τα όρια της τεκμηρίωσης με τη μυθοπλασία. Φιλοσοφεί πάνω σε εικόνες που κόβουν την ανάσα, χαρτογραφεί τα σημεία που η λάβα αφήνει το καυτό σημάδι της ως διαρκή προειδοποίηση προς την ανθρωπότητα και παίρνει από το χέρι τον θεατή σε ένα αλησμόνητο ταξίδι-εμπειρία σε μια γοητευτική «κόλαση».
(Αγγλικά με ελληνικούς υπότιτλους)
21:00 ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ (BRD 1968, 13´)
(Letzte Worte) / Μικρού μήκους / Σενάριο, Σκηνοθεσία, Παραγωγή: Werner Herzog
O τελευταίος άνθρωπος που εγκατέλειψε με τη βία το απομονωμένο νησί της Σπιναλόγκα στην Κρήτη – το επίσημο ελληνικό λεπροκομείο που λειτούργησε από το 1903 μέχρι και το 1957 - ζει τώρα στην Ελούντα της Κρήτης, μένει μόνος του όλη μέρα στο σπίτι του, το βράδυ παίζει λύρα στα καφενεία και επαναλαμβάνει συνεχώς ότι αρνείται να μιλήσει, να πει ούτε μια λέξη. Η ταινία που γυρίστηκε σε δύο μέρες (κυρίως νύχτες, όπως έχει υποστηρίξει ο ίδιος ο Herzog) και μονταρίστηκε σε μία, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της πρώτης του μεγάλου μήκους ταινίας «Σημάδια Ζωής», είναι στην πραγματικότητα μια ταινία μυθοπλασίας που θέλει να μοιάζει με ένα ψευδό-ντοκιμαντέρ. Ο Herzog σκέφτηκε την ιδέα του τελευταίου κατοίκου της Σπιναλόγκα, που τον υποδύεται ένας πραγματικός διάσημος λυράρης και ο οποίος αρνείται να μιλήσει την ίδια στιγμή που κάτοικοι του νησιού επαναλαμβάνουν φήμες και πραγματικότητες γύρω από το παρελθόν και το παρόν του τόσες φορές που παύει πλέον να έχει σημασία. Γοητευμένος από τους ντόπιους κατοίκους του νησιού, το απόκοσμο τοπίο της εγκαταλελειμμένης Σπιναλόγκα, την παραδοσιακή μουσική της κρητικής λύρας και τη θεατρικότητα της πρόζας που έρχεται σε αρμονική αντίθεση με τον αυθορμητισμό των ερασιτεχνών ηθοποιών, ο Herzog παραδίδει με τις «Τελευταίες Λέξεις» ένα μικρό θρίαμβο του παραλόγου που καταφέρνει να είναι ταυτόχρονα και ένα καίριο σχόλιο για την ίδια τη δύναμη του λόγου – στο σινεμά, τη ζωή, την ίδια την Ιστορία.
Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους στο Φεστιβάλ του Oberhausen 1968.
(Ελληνικά με αγγλικούς υπότιτλους)
ΣΗΜΑΔΙΑ ΖΩΗΣ (BRD 1968, 87´) / (LEBENSZEICHEN)
Μυθοπλασία / Σενάριο, Σκηνοθεσία, Παραγωγή: Werner Herzog / Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Ηθοποιοί: Peter Brogle, Wolfgang Reichmann, Athina Zacharopoulos, Wolfgang von Ungern-Sternberg, Werner Herzog κ.ά.
Ο Γερμανός αλεξιπτωτιστής Stroszek, μετά τον τραυματισμό του, στέλνεται για να αναρρώσει σε ένα ελληνικό νησί. Μένει σε ένα οχυρό, που χρησιμοποιείται και ως αποθήκη πυρομαχικών, μαζί με τη σύζυγό του, Nora, και δύο συνάδελφους στρατιώτες, τον άξεστο Meinhardt και τον εσωστρεφή Becker που δηλώνει γοητευμένος από τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Η απόλυτη αδράνεια, ωστόσο, με την οποία περνούν οι μέρες τους αρχίζει να διαβρώνει τη σχέση τους με την πραγματικότητα. Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας του 24χρονου τότε Werner Herzog, γράφτηκε από τον ίδιο σε ηλικία 19 ετών βασισμένη αρχικά σε μια πραγματική ιστορία που ο Herzog ανακάλυψε αργότερα ότι ήταν η βάση του βιβλίου του ρομαντικού Achim von Arnim «Der tolle Invalide auf dem Fort Ratonneau» (Ο Τρελός Ανάπηρος του Φρουρίου Ρατονό) που εκδόθηκε το 1818. Τα γυρίσματα που έγιναν με μια κλεμμένη κάμερα 35mm και 20.000 δολάρια που είχε κερδίσει ο Herzog σε ένα διαγωνισμό σεναρίου στη Γερμανία, έγιναν στην Ελούντα της Κρήτης και στην Κω, στο νησί των Δωδεκανήσων όπου ο παππούς του, ο διάσημος αρχαιολόγος Rudolf Herzog, εργάστηκε για πολλά χρόνια. Αν και περισσότερο ακαδημαϊκή από τη μετέπειτα πιο αντισυμβατική αφηγηματικά φιλμογραφία του, αποτελεί το πρώτο εξαίρετο δείγμα της σχεδόν εμμονικής προβληματικής του πάνω στον άνθρωπο που αναμετριέται με τη λογική, στο κέντρο της Ιστορίας. Η αντίστιξη της σύγχρονης (στους τίτλους ακούμε μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου) και κλασικής μουσικής (Σοπέν), το φυσικό τοπίο που είναι κύριος πρωταγωνιστής (το ίδιο σύνθετος με τους χαρακτήρες των στρατιωτών που απέχουν πολύ από την τότε πεπατημένη μονοδιάστατη απεικόνισή τους στο σινεμά) και μια διάχυτη αίσθηση για μια μικρή ανθρώπινη ιστορία που αντανακλά μια οικουμενική αντιπολεμική έκκληση, κάνουν τα «Σημάδια Ζωής» ένα από τα πιο εμβληματικά κομμάτια της φιλμογραφίας του Werner Herzog, βραβευμένο με το ειδικό βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου του 1968.
(Γερμανικά με αγγλικούς και ελληνικούς υπότιτλους)
13.4.2019 - ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΣΤΟ GOETHE-INSTITUT ATHEN
17:00 ΧΩΡΑ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΚΟΤΟΥΣ (BRD 1971, 85´)
(LAND DES SCHWEIGENS UND DER DUNKELHEIT) / Ντοκιμαντέρ / Σενάριο, Σκηνοθεσία, Παραγωγή: Werner Herzog
Η 56χρονη Fini Straubinger, τυφλή και κωφή μετά από ένα ατύχημα που είχε στα 18 της χρόνια και την ακινητοποίησε για 30 χρόνια στο κρεβάτι, έχει αφιερώσει πλέον τη ζωή της στην ανακούφιση όσων εκείνη αποκαλεί «συντρόφους μιας κοινής μοίρας». Ταξιδεύοντας από πόλη σε πόλη στη Γερμανία, επισκέπτεται σπίτια και ιδρύματα και επικοινωνεί με άλλους τυφλούς και κωφούς συνανθρώπους της μέσω ενός είδους οπτικού αλφάβητου που αναπαράγει τα γράμματα στην παλάμη του χεριού. Ο Werner Herzog την ακολουθεί σε ένα αποκαλυπτικό οδοιπορικό που ξεκινάει ως μια καταγραφή του περιθωρίου μέσα στο οποίο ζουν άνθρωποι που στερούνται βασικά εργαλεία επικοινωνίας και επιβίωσης για να καταλήξει σε ένα roller coaster συναισθημάτων που κορυφώνεται ακριβώς στο σημείο όπου η ανθρώπινη επαφή βρίσκει τον τρόπο να θριαμβεύσει. Βαθιά συγκινητικό και με μια δύναμη που συναντάς στις εμπειρίες που μπορείς να αφομοιώσεις μόνο με όλες σου τις αισθήσεις, το ταξίδι σε αυτή τη χώρα «της σιωπής και τους σκότους» είναι εκκωφαντικά και ολόφωτα συγκλονιστικό. Ανώτερο δείγμα της οπτικής γωνίας του βλέμματος του Werner Herzog, στραμμένου μόνιμα στην πιο αφανή, πνευματική κι όμως ταυτόχρονα σωματική πλευρά της ανθρώπινης επιβίωσης.
(Γερμανικά/Γερμανική νοηματική γλώσσα με ελληνικούς υπότιτλους)
19:00 STROSZEK (BRD 1976, 116´)
Μυθοπλασία / Σενάριο, Σκηνοθεσία, Παραγωγή: Werner Herzog / Ηθοποιοί: Bruno S., Eva Mattes, Clemens Scheitz, Wilhelm von Homburg κ.ά.
Ο Bruno Stroszek, ένας πλανόδιος τροβαδούρος βγαίνει για ακόμη μια φορά από τη φυλακή. Γυρνώντας στο διαμέρισμά του, ξαναβρίσκει όλα του τα πράγματα: το ακορντεόν, το πιάνο και το κοράκι του που μιλάει. Ένα βράδυ σ’ ένα μπαρ, ο Bruno συναντά την πόρνη Eva και αποφασίζει να την πάρει σπίτι του για να τη γλιτώσει από τους νταβατζήδες που την εκμεταλλεύονται. Οι «προστάτες» της κοπέλας, όμως, τους απειλούν και έτσι το ζευγάρι δέχεται την πρόταση του ηλικιωμένου γείτονα του Bruno, να ταξιδέψουν μαζί του στην Αμερική κυνηγώντας το όνειρο για μια καλύτερη ζωή. Η ταινία που είδε ο Ian Curtis των Joy Division τις τελευταίες ώρες της ζωής του και αυτή στην οποία μοιάζει να χρωστάει πολλά η φιλμογραφία του Jim Jarmusch, είναι τόσο ιδιοσυγκρασιακή όσο μία εύθυμη μπαλάντα για την ανθρώπινη απόγνωση και τόσο καίρια όσο ένα απρόβλεπτο road movie που χαρτογραφεί το «αμερικάνικο όνειρο» με την παράνοια και τη μελαγχολία που του αξίζουν. Γραμμένο μέσα σε τρεισήμισι ημέρες και κατά πολύ εμπνευσμένο από την πραγματική ζωή του εμβληματικού πρωταγωνιστή του, Bruno S., το Stroszek γυρίστηκε στο Plainfield του Wisconsin, πατρίδα του κατά συρροήν δολοφόνου Ed Gein, στον οποίο βασίστηκε ο μύθος του «Ψυχώ» του Alfred Hitchcock, είναι η αγαπημένη ταινία της φιλμογραφίας του Herzog για τον David Lynch (και καθαρή έμπνευση για τα κοτόπουλα που χορεύουν στο «Eraserhead») και παραμένει αυτή που αναδεικνύει με μια εγγενή γοητεία την ελεύθερη, ασυμβίβαστη, ρεαλιστική, χαρακτηριστική γραφή του δημιουργού του.(Αγγλικά/Γερμανικά με ελληνικούς υπότιτλους)
21:30 ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ ΤΟΥ ΚΑΣΠΑΡ ΧΑΟΥΖΕΡ (BRD 1974, 109´)
(JEDER FÜR SICH UND GOTT GEGEN ALLE – Kaspar Hauser) / Μυθοπλασία / Σενάριο, Σκηνοθεσία, Παραγωγή: Werner Herzog / Ηθοποιοί: Bruno S., Walter Ladengast, Brigitte Mira, Hans Musäus, Willy Semmelrogge, Michael Kroecher, Henry van Lyck, Enno Patalas, Kidlat Tahimik, Herbert Achternbusch κ.ά.
Ο Κάσπαρ Χάουζερ ζει αλυσοδεμένος σ’ ένα είδος στάβλου-φυλακής, χωρίς να μπορεί να δει ούτε να μιλήσει με κανέναν, αποκομμένος από τον έξω κόσμο. Περνά τον καιρό του στο σκοτάδι, κοιμάται, τρώει, ζει λίγο πολύ όπως τα ζώα. Μια μέρα, ένας άγνωστος τον σέρνει έξω, προσπαθεί να του μάθει στα γρήγορα πώς να μιλά, να περπατά, να στέκεται όρθιος και τον εγκαταλείπει στην πλατεία μιας πόλης, βάζοντας του στο χέρι μια επιστολή προς τις Αρχές του τόπου που λέει να τον φροντίσουν. Μετά από μια πρώτη περίοδο σύγχυσης των κατοίκων που δεν ξέρουν πώς ακριβώς να φερθούν στον παράξενο άνδρα, τον παίρνει υπό την προστασία του ο δόκτωρ Daumer ο οποίος του διδάσκει να μιλάει, να γράφει και να διαβάζει αλλά και μαθήματα μουσικής, λογικής και ηθικής, μένοντας έκπληκτος από το μαθησιακό του ταλέντο. Ο Werner Herzog εμπνέεται από την αληθινή ιστορία ενός νεαρού 16χρονου που βρέθηκε σε κατακόμβη της Γερμανίας του 19ου αιώνα σε κατάσταση ανθρώπινου αγριμιού, για να ολοκληρώσει αυτό που για πολλούς είναι το μεγάλο αριστούργημά του: ένα αποκαλυπτικό δοκίμιο πάνω στην (άγνωστη) ανθρώπινη φύση, ένα κατηγορώ για τη (γνωστή) ανθρώπινη αγριότητα, ένα παραμύθι βγαλμένο από την πιο αποτρόπαια πραγματικότητα. Λυρικό, ποιητικό, σκληρό, αστείο, ανθρώπινο ακριβώς εκεί που δεν το περιμένεις και με την σαρωτική αντι-ερμηνεία του Bruno S. στον πυρήνα του, το φιλμ που ο αυθεντικός γερμανικός του τίτλος («Ο καθένας για τον εαυτό του και ο Θεός εναντίον όλων) θα μπορούσε να συνοψίσει όχι μόνο την ουσία του αλλά και ολόκληρη τη φιλμογραφία του Werner Herzog, χάρισε στο δημιουργό του το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών και μια θέση ανάμεσα στις πιο σημαντικές και επιδραστικές στιγμές του σύγχρονου ευρωπαϊκού σινεμά.
(Γερμανικά με ελληνικούς υπότιτλους)
