UNBOXING CALLAS: Μια αρχειακή εξερεύνηση στη συλλογή Πυρομάλλη και το αρχείο της ΕΛΣ
Η έκθεση θα ανοίξει την Κυριακή 26 Νοεμβρίου 2023 στις 17.00.
Από τις 27/11/2023 έως τις 10/1/2024 θα λειτουργεί καθημερινά 10.00-21.00.
Καλλιτεχνική επιμέλεια Προγράμματος Έτους Κάλλας Γιώργος Κουμεντάκης
Καλλιτεχνική επιμέλεια UNBOXING CALLAS Βασίλης Ζηδιανάκης / ATOPOS cvc
Στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης του εικαστικού προγράμματος για τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας, η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει την έκθεση UNBOXING CALLAS: Μια αρχειακή εξερεύνηση στη συλλογή Πυρομάλλη και το αρχείο της ΕΛΣ, σε επιμέλεια Βασίλη Ζηδιανάκη, η οποία θα πραγματοποιηθεί στον 2ο όροφο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος και στο Φουαγέ της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. H έκθεση θα ανοίξει για το κοινό την Κυριακή 26 Νοεμβρίου 2023 στις 17.00, ενώ από τις 27 Νοεμβρίου έως και τη λήξη της στις 10 Ιανουαρίου 2024 θα λειτουργεί καθημερινά από τις 10.00 έως τις 21.00. Χορηγός του προγράμματος της ΕΛΣ για το Έτος Κάλλας είναι η ΔΕΗ. Το πρόγραμμα του Έτους Κάλλας υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org] για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της ΕΛΣ.
Με αφετηρία τη δωρεά της συλλογής του Δημήτρη Πυρομάλλη στο Αρχείο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ο Βασίλης Ζηδιανάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής του ATOPOS cvc, μας καλεί να ανακαλύψουμε εκ νέου τη μυθική divina, μέσα από ένα εικαστικό unboxing. Η συλλογή του Δημήτρη Πυρομάλλη –την οποία πρόσφατα δώρισε στο αρχείο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής– περιλαμβάνει περίπου 4.000 δίσκους βινυλίου, 6.000 CD, εκατοντάδες βιβλία, αποκόμματα εφημερίδων, περιοδικές εκδόσεις, χιλιάδες φωτογραφίες, αυτόγραφα, ιδιόγραφα, γραμματόσημα με τη μορφή της Κάλλας από διάφορες χώρες, μετάλλια αφιερωμένα στην ίδια, αλλά και προσωπικά της είδη. Ο Δημήτρης Πυρομάλλης σε ηλικία τεσσάρων ετών συνάντησε τυχαία τη Μαρία Κάλλας στο νησί της Ζακύνθου, γεγονός που τον επηρέασε σε τέτοιο βαθμό που από την ηλικία των είκοσι ετών αφιέρωσε τη ζωή του στη συλλογή για την τέχνη της Μαρίας Κάλλας.
Αντλώντας έμπνευση από το unboxing, όπως αυτό έγινε δημοφιλές μέσα από ψηφιακές κοινότητες, η έκθεση προτείνει έναν εικαστικό και διεπιστημονικό τρόπο προσέγγισης, εξερεύνησης και ανάγνωσης του αρχείου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, αλλά και της σπουδαιότερης λυρικής τραγουδίστριας όλων των εποχών, της Μαρίας Κάλλας. Η έκθεση UNBOXING CALLAS της Εθνικής Λυρικής Σκηνής πραγματοποιείται σε συνεργασία με τον ATOPOS cvc και το πρόγραμμα Atopos Unbound, καθώς και με την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος και το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Η έκθεση διατηρεί την αίσθηση ενός ανοιχτού αρχείου στο οποίο η επιμελητική ομάδα προσκαλεί εικαστικούς, συντηρητές, αρχειονόμους και ερευνητές να δουλέψουν και να ανοίξουν κουτιά του αρχείου, προκειμένου να ανακαλύψουν ιστορίες, μνήμες, αντικείμενα, την ίδια τη διάσημη καλλιτέχνιδα, αλλά και τους τρόπους με τους οποίους ακόμα εμπνέει στο σύγχρονο πεδίο έρευνας, μελέτης και δημιουργίας. Η δημιουργία ενός ανοιχτού αρχείου έγκειται ακριβώς στη δυνατότητα πρόσβασης που έχει το κοινό στα τεκμήρια, στις προσεγγίσεις αλλά και στις αφηγήσεις. Συγκεκριμένα η έκθεση φέρνει στο προσκήνιο πρακτικές αρχειοθέτησης, συντήρησης και τεκμηρίωσης που έχουν αποτελέσει σημαντικό κομμάτι του σχεδιασμού και της οργάνωσης του UNBOXING CALLAS.
Στον 2ο όροφο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος θα εκτεθεί το σύνολο της συλλογής του Δημήτρη Πυρομάλλη –δισκογραφία, βιβλιογραφία, πλούσιο φωτογραφικό υλικό, αντικείμενα. Επιπλέον, θα παρουσιαστούν ντοκουμέντα από το Ιστορικό Αρχείο της ΕΛΣ, στο οποίο πλέον ανήκει και το φωτογραφικό υλικό του Κλεισθένη Δασκαλάκου –που σχετίζεται με τις παραστάσεις που έδωσε η Μαρία Κάλλας με την ΕΛΣ στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, τη Νόρμα (1960) και τη Μήδεια (1961)–, ντοκουμέντα από τα αρχεία των Λεωνίδα Ζώρα και Αχιλλέα Μαμάκη, αλλά και ενδυματολογικό υλικό που σχετίζεται με παραστάσεις της Μαρίας Κάλλας στην Ελλάδα από το Βεστιάριο της ΕΛΣ.
Πλάι στο αρχειακό υλικό, θα παρουσιαστούν πρωτότυπα εικαστικά έργα, εμπνευσμένα από τη συλλογή του Δημήτρη Πυρομάλλη, των σύγχρονων καλλιτέχνιδων και καλλιτεχνών Μαρίας Βαρελά, Παναγιώτη Ευαγγελίδη, Πέτρου Ευσταθιάδη, Ελευθερίας Κοτζάκη, Χρυσάνθης Κουμιανάκη, Αγγελικής Μπόζου, Λυκούργου Πορφύρη, Πάνου Προφήτη και Μάριου Σταμάτη, ο οποίοι κλήθηκαν να εξερευνήσουν, να προσαρμόσουν και να επαναπροσδιορίσουν το αρχειακό υλικό, σε μια προσπάθεια να προσφέρουν μια πιο ελεύθερη και υποκειμενική μορφή γνώσης. Στις 26 Νοεμβρίου, πρώτη μέρα της έκθεσης, θα πραγματοποιηθεί στις 19.00 περφόρμανς από την εικαστικό Αγγελική Μπόζου.
Ταυτόχρονα, στο ισόγειο του Φουαγέ της Εθνικής Λυρικής Σκηνής θα παρουσιαστεί ένα πρωτότυπο εικαστικό έργο του Αλέξη Φιδετζή και της Μαλβίνας Παναγιωτίδη.
Τις πρωινές ώρες λειτουργίας της έκθεσης από Δευτέρα έως Πέμπτη, 10.00-13.00, θα συμβαίνουν σε πραγματικό χρόνο φροντιστικές πρακτικές σχετικές με το αρχείο. Συγκεκριμένα:
Α. Στο Εργαστήριο Συντήρησης Ενδυμάτων, δύο από τα ιστορικά κοστούμια της Μαρίας Κάλλας δέχονται επεμβατικές εργασίες συντήρησης, οι οποίες περιλαμβάνουν: καθαρισμό, σχηματοποίηση, στερέωση και συμπλήρωση απωλειών με σεβασμό στην αυθεντικότητά τους.
Β. Στο Εργαστήριο Συντήρησης Χαρτιού, συντηρητές πραγματοποιούν τις πρώτες εργασίες διάσωσης σε ιστορικά έντυπα προγράμματα από παραστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στις οποίες συμμετείχε η Μαρία Κάλλας.
Γ. Στον σταθμό Αρχειοθέτησης συνεχίζεται η διαδικασία τεκμηρίωσης, αρχειοθέτησης και οργάνωσης της φωτογραφικής συλλογής που πρόσφατα ο Δημήτρης Πυρομάλλης δώρισε στην Εθνική Λυρική Σκηνή.
Παράλληλο πρόγραμμα
Κατά τη διάρκεια της έκθεσης UNBOXING CALLAS: Μια αρχειακή εξερεύνηση στη συλλογή Πυρομάλλη και το αρχείο της ΕΛΣ θα εξελίσσεται παράλληλο πρόγραμμα ξεναγήσεων, ομιλιών και παρουσιάσεων, αλλά και εκπαιδευτικών δράσεων για νεότερες ηλικίες. Στις δράσεις για ενήλικες τόσο οι συντελεστές της έκθεσης όσο και οι εικαστικοί έρχονται σε διάλογο με το κοινό, με αφορμή το αρχειακό υλικό, τη σύγχρονη δημιουργία, αλλά και την ίδια τη Μαρία Κάλλας, ενώ ταυτόχρονα προσφέρουν μια βιωματική αφήγηση μοιραζόμενοι ιστορίες από την έρευνά τους στο αρχείο.
Στις εκπαιδευτικές δράσεις για παιδιά, οι Εκπαιδευτικές & Κοινωνικές Δράσεις της ΕΛΣ διοργανώνουν για τους νεαρούς επισκέπτες της έκθεσης μια πρωτότυπη βιωματική ξενάγηση με τον τίτλο Ξεκλειδώνοντας τον Μύθο: Το γκρίζο κουτί των χρωμάτων. Παιδιά ηλικίας 8-12 ετών θα έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν δημιουργικά την έκθεση, να ξετυλίξουν τον μύθο της Μαρίας Κάλλας, να εξοικειωθούν με τις πρακτικές ταξινόμησης, αρχειοθέτησης και συντήρησης αρχειακού υλικού και μέσω αυτών να έρθουν σε επαφή με τη μαγεία της όπερας.
Συγκεκριμένα:
Τις Τρίτες 5, 12, 19 Δεκεμβρίου 2023 και 9 Ιανουαρίου 2024 στις 11.00 θα πραγματοποιούνται ξεναγήσεις στο κοινό από τη Στέφη Στούρη, συνεργάτιδα επιμέλειας της έκθεσης, και τη Δρα Σοφία Κομποτιάτη, επιστημονική επιμελήτρια της έκθεσης.
Τις Τετάρτες 29 Νοεμβρίου και 6, 13, 20 Δεκεμβρίου 2023 στις 18.00 θα γίνουν ξεναγήσεις στο κοινό με την παρουσία των εικαστικών που συμμετέχουν στην έκθεση.
Τις Παρασκευές 1, 8 και 15 Δεκεμβρίου 2023 στις 18.00 θα πραγματοποιηθούν οι ακόλουθες ομιλίες και παρουσιάσεις για ενήλικες από σημαντικούς καλεσμένους:
1 Δεκεμβρίου: «Η Μαρία Κάλλας και η Ελλάδα», από τη Δρα Σοφία Κομποτιάτη, Μουσικολόγο, ΕΛΣ
8 Δεκεμβρίου: «Η Μαρία Κάλλας μέσα από τη δισκογραφία της», από τον Παναγή Παγουλάτο, Διευθυντή Καλλιτεχνικού Συντονισμού & Διανομών ΕΛΣ
15 Δεκεμβρίου: «Ιστορίες συντήρησης θεατρικών κοστουμιών: Συντηρώντας την ύλη, διατηρώντας τη μνήμη», από τη Δρα Τατιάνα Κουσουλού, Συντηρήτρια υφάσματος, Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων, Υπουργείο Πολιτισμού.
Όλες οι παραπάνω δράσεις του παράλληλου προγράμματος θα πραγματοποιούνται με ελεύθερη είσοδο, συγκεκριμένο αριθμό συμμετεχόντων (25 άτομα) και με προκράτηση στην ticketservices.gr από 23 Νοεμβρίου 2023.
